Hướng dẫn soạn bài “Ôn tập phần Văn học” văn học 11 chi tiết nhất .Nhằm giúp các bạn có thể nắm vững được những tri thức cơ bản về văn học Việt Nam hiện đại và văn học nước ngoài trong chương trình đã học, bài này sẽ hệ thống lại những kiến thức trong chương trình. Hi vọng qua bài viết này, các bạn có thể vận dụng linh hoạt và sáng tạo những tri thức đó!

Soạn bài “Ôn tập phần Văn học” số 1

Hướng dẫn trả lời câu hỏi đề cương ôn tập: (SGK trang 116)

Câu 1: Thơ mới khác với thơ trung đại như thế nào?

Trả lời:

Thơ mới khác với thơ trung đại về cả nội dung và hình thức:

Các bình diện	Thơ trung đại Việt Nam	Thơ mới Việt Nam
Nội dung cảm hứng	Thời đại chữ ta nặng tính cộng đồng, xã hội, xem nhẹ tính cá nhân. Thơ trung đại chủ yếu bày tỏ nỗi lòng, chí khí đối với vua, với nước, nặng tính chất giáo huấn.	Thời đại chữ tôi, coi trọng cá nhân, tách biệt với  cộng đồng, xã hội.
Cách cảm nhận thiên nhiên, con người, cuộc sống	Cảm nhận bằng con mắt già cỗi, công thức, ước lệ, khuôn sáo	Cảm nhận bằng cặp mắt trẻ trung, xanh non, yêu đời
Cảm hứng chủ đạo	Cảm hứng phò vua giúp nước, tỏ lòng, lúc sục sôi, lúc buồn rầu, bất đắc chí.	Nỗi buồn, tuyệt vọng của cái tôi – cá nhân trước hiện thực đau thương vì mất độc lập chủ quyền của nước nhà
Nghệ thuật	– Chứ Hán, chữ Nôm – Thể thơ truyền thống: Đường luật, cổ phong, lục bát, song thất lục bát. – Niêm luật chặt chẽ, diễn đạt ước lệ, nhiều điển tích điển cố. – Tính qui phạm nghiêm ngặt	– Chữ quốc ngữ. – Thể thơ kết hợp truyền thống và hiện đại – Luật lệ đơn giản, diễn  đạt phóng khoáng, tự do, gần gũi với ngôn ngữ hàng ngày. – Phá bỏ tính qui phạm.

 

Câu 2: Những nội dung cơ bản và đặc điểm nghệ thuật chủ yếu của các bài thơ Lưu biệt khi xuất dương của Phan Bội Châu, Hầu trời của Tản Đà? Làm rõ tính chất giao thời về nghệ thuật của các tác phẩm nói trên.

Trả lời:

Nội dung cơ bản và đặc điểm nghệ thuật chủ yếu của các bài thơ:

* Lưu biệt khi xuất dương – Phan Bội Châu:

+ Nội dung: Chứa đựng nội dung tư tưởng lớn lao: có ý chí làm trai, có khát vọng xoay chuyển thời thế, có ý thức cá nhân, có trách nhiệm cao cả… Có giá trị giáo dục to lớn đối với thanh niên nhiều thế hệ.

+ Nghệ thuật

– Thể thơ thất ngôn bát cú luật bằng truyền đạt trọn vẹn hoài bão, khát vọng của con người có chí lớn Phan Bội Châu.

– Ngôn ngữ thơ bình dị mà có sức lay động mạnh mẽ…

+ Tính giao thời:

– Cũ: Bài thơ được viết bằng chữ Hán, theo thể thất ngôn bát cú Đường luật; mang đề tài “lưu biệt” – một đề tài quen thuộc trong thơ cổ trung đại thể thơ Đường luật; hình ảnh ước lệ…

+ Nét mới: chất lãng mạn hào hùng toát ra từ nhiệt huyết cách mạng sôi nổi của nhà cách mạng Phan Bội Châu.

* Hầu trời -Tản Đà.

+ Nội dung: Thể hiện bản ngã cái tôi cá nhân – một cái tôi phóng túng, tự ý thức về tài năng, giá trị đích thực của mình và khao khát được khẳng định mình giữa cuộc đời.

+ Nghệ thuật:

– Thể thơ thất ngôn trường thiên khá tự do, không bị ràng buộc bởi khuôn mẫu kết cấu nào, nguồn cảm xúc được bộc lộ một cách thoải mái, tự nhiên và phóng túng.

– Ngôn ngữ thơ chọn lọc, tinh tế, gợi cảm và rất gần gũi với đời sống, không cách điệu, ước lệ.

– Cách kể chuyện hóm hỉnh, có duyên và lôi cuốn người đọc.

– Từ ngữ nôm na, bình dị, như lấy ở đời sống bình thường

+ Tính chất giao thời:

– Cũ: Hình thức vẫn theo lối thơ cổ, cách dùng từ, hình ảnh, cách diễn đạt vẫn mang dấu ấn văn học trung đại

– Mới: Thể thơ trường thiên khá tự do; cảm xúc mới mẻ, phóng túng; cách thể hiện vượt khỏi quy phạm.

Câu 3: Qua việc phân tích, so sánh các bài thơ Lưu biệt khi xuất dương của Phan Bội Châu, Hầu Trời của Tản Đà, Vội vàng của Xuân Diệu, hãy làm sáng tỏ quá trình hiện đại hóa thơ ca thời kì từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Trả lời:

Quá trình hiện đại hóa của thơ ca thời kì đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945 được thể hiện khá rõ qua các bài thơ như “Xuất dương lưu biệt” của Phan Bội Châu, “Hầu trời” của Tản Đà, “Vội vàng” của Xuân Diệu.

– Giai đoạn thứ nhất (từ đầu TK XX đến khoảng năm 1920), thành tựu chủ yếu của văn học là thơ của các chiến sĩ cách mạng, tiêu biểu là Phan Bội Châu. Nội dung tư tưởng đã khác với thơ ca thế kỉ XIX, nhưng về nghệ thuật vẫn thuộc phạm trù văn học trung đại.

– Giai đoạn thứ hai (từ 1920 đến 1930), văn học giai đoạn này đã đổi mới, ngôn ngữ có tính hiện đại, cái tôi ngông của nhà nho chán đời, tài tải muốn thoát li lên hầu trời nhưng những yếu tố của thi pháp văn học trung đại vẫn tồn tại.

– Giai đoạn thứ 3 (từ khoảng 1930 đến 1945), nền văn học nước nhà đã hoàn tất quá trình hiện đại hóa trên mọi thể loại. Phong trào Thơ mới là tiếng nói của cái tôi cá nhân tự giải phóng toàn ra khỏi hệ thống ước lệ của thơ ca trung đại, trực tiếp quan sát lòng mình bằng con mắt cá nhân, cảm thấy bơ vơ, cô đơn trước vũ trụ.

Câu 4: Nội dung tư tưởng và đặc sắc nghệ thuật của các bài thơ Vội vàng của Xuân Diệu, Tràng giang của Huy Cận, Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử, Tương tư của Nguyễn Bính, Chiều xuân của Anh Thơ.

Trả lời:

Tác phẩm	Nội dung	Nghệ thuật
Vội vàng – Xuân Diệu	Sự gia cảm hết mình với thiên nhiên, con người, cuộc đời. Quan niệm mới mẻ về nhân sinh, nỗi buồn về sự trôi chảy của thời gian, kể từ đó có cách sống vội vàng.	Thể thơ tự do, hình ảnh thơ mới mẻ, trẻ trung, táo bạo. Giọng điệu say mê, sôi nổi, có nhiều sáng tạo về ngôn ngữ và hình ảnh.
Tràng giang – Huy Cận	Nỗi buồn bâng khuâng trước thiên nhiên, tình yêu quê hương. Nỗi sầu vũ trụ- sầu nhân thế bao la, thăm thẳm trong hồn thơ Huy Cận	Vừa cổ điển, vừa hiện đại. Giọng điệu gần gũi, thân thuộc
Đây thôn Vĩ Dạ – Hàn Mạc Tử	Tình cảm thiết tha với đời, với người. Nỗi buồn bâng khuâng với bao uẩn khúc trong lòng.	Giàu hình ảnh thể hiện nội tâm, ngôn ngữ tinh tế, giàu sức gợi liên tương.
Tương tự – Nguyễn Bính	Tâm trạng của chàng trai lúc tương tư, hồn quê hoà lẫn cảnh quê, khát vọng hạnh phúc lứa đôi giản dị.	Ngôn ngữ thơ giản dị, ngot ngào, tha thiết, phảng phất ca dao dân gian làm sống dậy hồn xưa đất nước, nét chân quên mộc mạc, giản dị.
Chiều xuân – Anh Thơ	Cảnh chiều xuân ở đồng bằng Bắc Bộ, không khí nhịp sống êm ả, tĩnh lặng.	Thủ pháp nghệ thuật gợi tả, lấy cái động để tả cái tĩnh lặng của cảnh quê.

 

Câu 5: Tư tưởng và đặc sắc nghệ thuật của các bài thơ Chiều tối, Lai Tân của Hồ Chí Minh; Từ ấy, Nhớ đồng của Tố Hữu?

Trả lời:

 

Tác phẩm	Tư tưởng	Nghệ thuật
Chiều tối	Bài thơ tuy viết về cảnh chiều tối nhưng lại thắp sáng lên trong lòng người đọc một ngọn lửa hồng ấm áp của niềm tin yêu đời	+ Thể thơ tứ tuyệt hàm súc + Hình ảnh đậm tính ước lệ, tượng trưng, + Bút pháp gợi tả chấm phá, cốt ghi lấy linh hồn của tạo vật. + Tư thế của nhân vật trữ tình nhàn tản, ung dung
Lai tân	Bài thơ vạch trần thực trạng thối nát của xã hội Trung Quốc thời Tưởng Giới Thạch.	Tả thực bằng bút pháp châm biếm, sự nghịch lí được tạo bởi kết câu của bài thơ làm nổi bật ý châm biếm, mỉa mai.
Từ ấy	Bài thơ thể hiện niềm vui sướng, hạnh phúc, say mê của Tố Hữu trong buổi đầu gặp gỡ lí tưởng cách mạng, ý thức tự nguyện gắn bó, đấu tranh vì những người lao động nghèo khổ.	+ Hình ảnh tươi sáng, giàu ý nghĩa tượng trưng + Ngôn ngữ gợi cảm, giàu hình ảnh và nhạc điệu. + Giọng thơ sảng khoái, nhịp điệu thơ hăm hở. + Sự đa dạng của bút pháp: tự sự, trữ tình.
Nhớ đồng	Bài thơ thể hiện khao khát tự do, say mê lí tưởng, thể hiện qua nỗi nhớ da diết, cháy bỏng với quê hương, con người.	Diễn biến tâm trạng thể hiện qua ngôn từ, hình ảnh, nhạc điệu (điệp từ, điệp kiểu câu), giọng nói thiết tha.

 

Câu 6: Cái đẹp, cái hay, sức hấp dẫn của bài thơ Tôi yêu em (Pu-skin)?

Trả lời:

– Tôi yêu em (Pu-skin) thấm đượm nỗi buồn của mối tình đơn phương, vô vọng nhưng trong sáng của một tâm hồn chân thành, nhân hậu mãnh liệt, vị tha cao thượng.

– Ngôn từ giản dị, tinh tế. Điệp ngữ “tôi yêu em”

– Lời nguyện cầu mang nhiều ý nghĩa.

– Các chi tiết cụ thể, sống động và cách nhịp câu thơ được triệt để phát huy sức mạnh, đem lại sự giàu có, quyến rũ về âm điệu và cảm xúc.

Câu 7: Phân tích hình tượng nhân vật Bê-li-cốp trong truyện ngắn Người trong bao (Sê-khốp).

Trả lời:

Hình tượng nhân vật Bê-li-côp:

a) Ngoại hình:

– Luôn đi dày cao su, cầm ô, mặc áo bành tô ấm cốt bông.

– Giấu mặt sau chiếc áo bành tô bẻ đứng lên, đeo kính râm, mặc áo bông chần, lỗ tai nhét bông, kéo mui khi ngồi xe ngựa.

b) Lối sống sinh hoạt:

– Câu nói cửa miệng: Nhỡ lại xảy ra chuyện gì.

– Buồng ngủ chật như cái hộp, khi ngủ trùm chăn kín đầu, cửa sổ đóng kín.

– Thích dạy tiếng Hy Lạp => Ngợi ca, tôn sùng quá khứ.

– Luôn sống theo những chỉ thị, thông tư.

– Không ý thức được tình trạng bản thân, tự hài lòng với lối sống cổ lỗ của mình, luôn cho mình là công dân tốt của nhà nước.

– Cách duy trì quan hệ với đồng nghiệp: Kéo ghế ngồi, chẳng nói chẳng rằng, mắt nhìn xung quanh như tìm kiếm gì, một giờ sau ra về.

c) Ảnh hưởng của lối sống Bê-li-côp tới mọi người:

– Đồng nghiệp, mọi người xung quanh y, cả thành phố nơi y sống đều sợ hãi y, họ xa lánh y, không muốn dây với y.

– Khi Bê-li-côp chết rồi lối sống đó vẫn ảnh hưởng tới mọi người, cuộc sống vẫn ngột ngạt, bế tắc tù túng.

Câu 8: Phân tích nhân vật Giăng Van-giăng trong đoạn trích Người cầm quyền khôi phục uy quyền (Huy-gô).

Trả lời:

a. Hoàn cảnh nhân vật Giăng Van-giăng:

– Từ một thị trưởng giàu có, nhân từ vì cứu một người vô tội, ông đã trở về với thân phận thật của mình – một người tù khổ sai.

b. Phẩm chất, tính cách:

* Trước khi Phăng-tin chết:

– Đối với Phăng-tin: “nói bằng một giọng hết sức nhẹ nhàng và điềm tĩnh”

– Đối với Gia-ve: Hạ mình, nói nhỏ, cầu xin với mục đích cứu vớt tia hy vọng và sự sống mong manh cho Phăng-tin.

– Cử chỉ điềm tĩnh, ngôn ngữ nhã nhặn, không tỏ ra khiếp sợ

* Sau khi Phăng-tin chết:

– Đối với Gia-ve:

+ “cậy bàn tay Gia-ve như cậy bàn tay trẻ con”

+ “bẻ thành giường”

+ “nhìn Gia-ve trừng trừng”

=> Thái độ mạnh mẽ, quyết liệt, cử chỉ, thái độ của tình thương, bảo vệ tình thương.

– Đối với Phăng-tin:

+ “bàn tay đỡ lấy trán, ngắm Phăng-tin nằm dài không nhúc nhích”

+ “thì thầm bên tai Phăng-tin”

+ “hai tay nâng đầu Phăng-tin lên, đặt ngay ngắn giữa gối như một người mẹ sửa sang cho con”

+ “ông thắt lại dây rút cổ áo chị, vén gọn mớ tóc vào trong chiếc mũ vải. Rồi ông vuốt mắt cho chị”

+ “nhẹ nhàng” nâng bàn tay của Phăng-tin và “đặt vào đấy một nụ hôn”

Tình yêu con người Giăng-van-giăng giành cho Phăng-tin cũng chính là lòng yêu thương của Huy-gô đối với Giăng-van-giăng và Phăng-tin. Giăng-van-giăng giống như một vị cứu tinh, một đấng cứu thế.

 

Soạn bài “Ôn tập phần Văn học” số 2

Câu 1 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Các bình diện	Thơ trung đại	Thơ mới
Nội dung cảm hứng	Thể hiện “cái ta”, đề cao tính cộng đồng, xã hội.	Đề cao “cái tôi” một cách tuyệt đối.
Cảm hứng chủ đạo	Nói chí, tỏ lòng, bày tỏ lòng yêu nước…	Nỗi buồn, cô đơn, thất vọng của cái tôi cá nhân trước thực tại và tương lai của người trí thức trong hoàn cảnh đất nước mất độc lập, tự do.
Hình thức nghệ thuật	Viết bằng chữ Hán, chữ nôm Sử dụng thể thơ truyền thống: Đường luật, song thất lục bát… Luật lệ chặt chẽ, gò bó, diễn đạt ước lệ, sử dụng nhiều điển tích, điển cố Tính quy phạm nghiêm ngặt.	Viết bằng chữ Quốc ngữ. Thể thơ kết hợp truyền thống và hiện đại: thơ tám chữ, thơ bốn chữ, thơ tự do… Luật lệ đơn giản, phóng khoáng. Phá vỡ tính quy phạm.

Câu 2 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Tác phẩm	Nội dung cơ bản	Cảm hứng chủ đạo
Lưu biệt khi xuất dương (Phan Bội Châu)	Lí tưởng của trang nam nhi chủ động xoay chuyển trời đất. Không phụ thuộc vào hoàn cảnh cuộc sống.	Cái tôi hào hoa, phóng túng, khẳng định tài năng văn chương. Khao khát được thể hiện mình giữa cuộc đời.
Hầu trời (Tản Đà)	Xây dựng hình tượng kì vĩ, hào hùng.	Thể thơ thất ngôn trường thiên tự do, giọng điệu tự nhiên, ngôn ngữ chọn lọc, cảm xúc bộc lộ tự nhiên, phóng khoáng.

* Tính chất giao thời về nghệ thuật của hai tác phẩm Lưu biệt khi xuất dương của Phan Bội Châu và Hầu trời của Tản Đà:

* Lưu biệt khi xuất dương:

   – Dấu ấn cũ:

       + Thể thơ: thất ngôn bát cú Đường luật.

       + Viết bằng chữ Hán.

   – Nét mới: Phê phán lối học khoa cử của Nho Giáo mạnh mẽ, tư tưởng đổi mới của nhà Nho phong kiến.

* Hầu trời:

   – Dấu ấn cũ: Thể thơ thất ngôn trường thiên tự do nhưng vẫn mang dấu ấn của thơ truyền thống, cách dùng từ, diễn đạt, xây dựng hình ảnh vẫn mang dấu ấn văn học trung đại.

Nét mới:

       + Chữ Quốc ngữ, cảm xúc bộc lộ tự nhiên, phóng khoáng.

       + Cái tôi buồn chán, thoát li.

Câu 3 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Quá trình hiện đại hóa thơ ca thời kì đầu thế kỉ XIX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945 qua các bài Lưu biệt khi xuất dương của Phan Bội Châu, Hầu trời của Tản Đà, Vội vàng của Xuân Diệu:

* Giai đoạn thứ nhất từ đầu thế kỉ XX – 1920: Thi pháp trung đại, tư tưởng đổi mới.

 – Được thể hiện qua bài Lưu biệt khi xuất dương của Phan Bội Châu: quan điểm mới về “chí làm trai” nhưng vẫn mang dấu ấn của văn học truyền thống (viết bằng chữ Hán, thể thơ thất ngôn bát cú đường luật).

* Giai đoạn thứ hai: từ năm 1920 – 1930:

   – Thi pháp trung đại có nhiều yếu tố đổi mới, ngôn ngữ hiện đại, nhưng những yếu tố của thi pháp văn học trung đại vẫn còn tồn tại khá phổ biến.

   – Hầu trời của Tản Đà được thể hiện rất rõ các tính chất nói trên. Bài thơ với ngôn ngữ hiện đại, “cái tôi” ngông của nhà Nho tài tử, chán đời.

→ Bài thơ có thể xem như là gạch nối giữa hai thời đại văn học dân tộc.

* Giai đoạn thứ ba: từ năm 1930 – 1945:

   – Nền văn học nước nhà hoàn tất quá trình hiện đại hóa với nhiều cuộc cách tân sâu sắc trên mọi phương diện.

   – Bài thơ Vội vàng:

       + Sử dụng thi pháp, ngôn ngữ hiện đại.

       + Thể hiện tiếng nói của cái tôi ham sống, khao khát với đời, quan niệm mới mẻ về lẽ sống.

       + “Cái tôi” cá nhân, buồn bơ vơ trước cuộc đời.

Câu 4 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Tác phẩm	Nội dung cơ bản	Đặc sắc nghệ thuật
Vội vàng (Xuân Diệu)	Bài thơ là lời giục giã mãnh liệt, sống hết mình, hãy quý trọng từng giây, từng phút của của cuộc đời mình, nhất là những năm tháng tuổi trẻ của một hồn thơ yêu đời, ham sống đến cuồng nhiệt.	Sự kết hợp nhuần nhị giữa mạch xúc và mạch luân lí, giọng điệu say mê, sôi nổi, những sáng tạo độc đáo về ngôn từ và hình ảnh thơ.
Tràng giang (Huy Cận)	Bài thơ bộc lộ nỗi sầu của một cái tôi cô đơn trước thiên nhiên rộng lớn, trong đó thấm đượm tình người, tình đời, lòng yêu nước thầm kín thiết tha.	Sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển và hiện đại. Thể thơ thất ngôn với ngôn ngữ giản dị, trong sáng.
Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mặc Tử)	Bài thơ vẽ nên một bức tranh đẹp về một miền quê, đất nước, là tiếng lòng của một con người tha thiết yêu đời, yêu người.	Hình ảnh biểu hiện nội tâm kết hợp với bút pháp gợi tả, ngôn ngữ giàu hình ảnh, liên tưởng.
Tương tư (Nguyễn Bính)	Bài thơ thể hiện nỗi nhớ thương da diết về một tình yêu đơn phương của chàng trai.	Lối ví von, so sánh mộc mạc, duyên dáng, mang phong vị dân gian.
Chiều xuân (Anh Thơ)	Bài thơ là một bức tranh mùa xuân yên ả, thanh bình cùng nhịp sống khoan thai nơi đồng quê của tác giả – tiêu biểu cho cảnh xuân nơi đồng quê của miền Bắc nước ta.	Bài thơ với bút pháp tả cảnh, kết hợp với việc sử dụng từ láy.

Câu 5 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Tác phẩm	Nội dung tư tưởng	Đặc sắc nghệ thuật
Chiều tối (Hồ Chí Minh)	Bài thơ cho thấy tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, ý chí vượt lên hoàn cảnh khắc nghiệt của nhà thơ – chiến sĩ Hồ Chí Minh.	Bài thơ đậm sắc thái nghệ thuật cổ điển mà hiện đại. Ngôn ngữ linh hoạt và sáng tạo.
Lai tân (Hồ Chí Minh)	Bài thơ cho thấy hiện trạng đen tối, thối nát của xã hội Trung Quốc thời bấy giờ.	Cấu tứ đầy bất ngờ, sáng tạo.
Từ ấy (Tố Hữu)	Bài thơ là lời tâm nguyện của người thanh niên yêu nước giác ngộ lí tưởng cách mạng.	Sự vận động tâm trạng của nhà thơ được thể hiện qua việc sử dụng hình ảnh thơ tươi sáng kết hợp với các biện pháp tu từ và ngôn ngữ giàu nhạc điệu
Nhớ đồng (Tố Hữu)	Bài thơ là niềm yêu quý thiết tha và nỗi nhớ da diết của nhà thơ đối với quê hương cùng niềm khát khao tự do, giác ngộ lí tưởng cách mạng.	Bài thơ dùng nhiều hình ảnh ẩn dụ, nhiều biện pháp điệp, ngôn từ trong sáng, thiết tha, lôi cuốn.

Câu 6 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Cái hay, cái đẹp, sức hấp dẫn của bài thơ Tôi yêu em của Pu- skin:

* Nội dung:

   – Tôi yêu em là một trong những bài thơ tình nổi tiếng của Pu – skin. Bài thơ cũng chính là vẻ đẹp tâm hồn của Pu – skin.

   – Bài thơ thể hiện những tình cảm chân thành, cao thượng, nhân ái của tình yêu chứa đựng trong những lời lẽ giản dị, trong sáng nhất. Mặc dù bài thơ thấm đượm nỗi buồn của một mối tình vô vọng nhưng là nỗi buồn trong sáng của một tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, nhân hậu, vị tha.

* Nghệ thuật: cách sử dụng từ ngữ điêu luyện, ngôn từ giản dị. trong sáng. Bài thơ giàu cảm xúc nhưng lại thể hiện một cách đầy lắng đọng, suy tư. Điệp khúc Tôi yêu em là cảm xúc chủ đạo của bài thơ kết hợp với cách ngắt nhịp linh hoạt, sáng tạo.

Câu 7 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Hình tượng nhân vật Bê – li – cốp trong truyện ngắn Người trong bao của Sê – khốp:

* Chân dung:

   – Bộ mặt: giấu trong cổ áo bành tô bẻ cao, mắt đeo kính râm.

   – Trang phục: luôn mặc áo màu đen, đi giầy cao su, mặc áo bông chần, đeo kính râm.

   – Đồ dùng: cái ô, đồng hồ quả quýt, chiếc dao nhỏ để gọt bút chì… đều được để trong bao.

=> Chân dung kì quái, lập dị, được che chắn, bao bọc trong hình thức một cái bao, không dám đối mặt với thực tế, “trốn tránh cuộc sống thực”.

* Tính cách Bê – li – cốp:

   – Nhút nhát, ngại giao tiếp “thu mình vào trong vỏ, tạo cho mình một thứ bao có thể ngăn mình khỏi những ảnh hưởng từ bên ngoài”.

   – Ý nghĩ cũng giấu vào trong bao, không bao giờ dám có ý kiến về một vấn đề nào.

 – Trốn tránh hiện tại, ca ngợi quá khứ – ngợi ca tiếng Hi Lạp cổ.

   – Bảo thủ, giáo điều, sùng bái cấp trên và những chỉ thị thông tư một cách máy móc, rập khuôn.

   – Luôn cô độc, lo lắng sợ hãi.

       + Ở nhà luôn đóng cửa, cài then, buồng ngủ chật như một cái hộp, khi ngủ kéo chăn trùm đầu kín mít.

       + Câu nói cửa miệng: “nhỡ lại xảy ra chuyện gì”.

→ Là một người cô độc, lạc lõng, sợ hãi, thích sống dập khuôn như một cái máy vô hồn và luôn thỏa mãn, hài lòng với cuộc sống của mình.

   – Lối sống của Bê – li – cốp dã ảnh hưởng đến tinh thần và hoạt động của mọi người: mọi người đều sợ hắn, cả thầy hiệu trưởng cũng sợ…, cả thành phố sợ hắn.

=> Bê – li – cốp đại diện cho những chỉ thị, thông tư, điển hình cho một kiếp người, một hiện tượng xã hội đã và đang tồn tại trong cuộc sống của một bộ phận tri thức Nga cuối thế kỉ XIX.

Câu 8 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Hình tượng nhân vật Giăng Van- giăng trong đoạn trích Người cầm quyền khôi phục uy quyền của Huy – gô:

* Tính cách của Giăng Van – giăng qua đoạn trích:

   – Muốn cứu người bị bắt oan, Giăng Van – giăng tự thú.

    – Sẵn sàng bị bắt.

   – Cố gắng kéo dài thời gian để tìm con cho Phăng – tin

* Giăng Van – giăng con người đối lập với cái ác:

   – Giọng nói:

       + Với Gia – ve: tế nhị, nhẹ nhàng nhưng đầy uy quyền.

       + Với Phăng – tin: nhã nhặn, điềm tĩnh, quan tâm.

   – Hành động:

       + Đối với Gia – ve: biết rõ mục đích của Gia – ve → cúi đầu cầu xin → tức giận, cầm lấy thanh sắt trừng trừng nhìn Gia – ve.

       + Đối với Phăng – tin: quan tâm, ân cần, lo lắng.

=> Mục đích: Giăng Van – giăng cố gắng giữ bí mật chuyện chưa tìm được Cô – dét cho Phăng – tin, lo lắng Phăng – tin bị sốc nếu biết tin.

* Giăng Van – giăng qua sự miêu tả gián tiếp:

   – Lời cầu cứu của Phăng – tin.

   – Cảnh bà xơ Xem – pli – xơ chứng kiến cái chết của Phăng – tin: “lúc Giăng Van – giăng thì thầm bên tai Phăng – tin bà trông thất rõ ràng một nụ cười không sao tả được hiện trên đôi môi nhợt nhạt và đôi mắt xa xăm, đầy ngỡ ngàng của chị khi đi vào cõi chết”.

=> Giăng Van – giăng có sức mạnh của một đấng cứu thế, cứu rỗi những con người khốn khổ.

 

Soạn bài “Ôn tập phần Văn học” số 3

Câu 1 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Các bình diện	Thơ trung đại	Thơ mới
Nội dung cảm hứng	Thể hiện “cái ta”, đề cao tính cộng đồng, xã hội.	Đề cao “cái tôi” một cách tuyệt đối.
Cảm hứng chủ đạo	Nói chí, tỏ lòng, bày tỏ lòng yêu nước…	Nỗi buồn, cô đơn, thất vọng của cái tôi cá nhân trước thực tại và tương lai của người trí thức trong hoàn cảnh đất nước mất độc lập, tự do.
Hình thức nghệ thuật	Viết bằng chữ Hán, chữ nôm Sử dụng thể thơ truyền thống: Đường luật, song thất lục bát… Luật lệ chặt chẽ, gò bó, diễn đạt ước lệ, sử dụng nhiều điển tích, điển cố Tính quy phạm nghiêm ngặt.	Viết bằng chữ Quốc ngữ. Thể thơ kết hợp truyền thống và hiện đại: thơ tám chữ, thơ bốn chữ, thơ tự do… Luật lệ đơn giản, phóng khoáng. Phá vỡ tính quy phạm.

Câu 2 (trang 116 sgk Tập 2):

Tác phẩm	Nội dung cơ bản	Cảm hứng chủ đạo
Lưu biệt khi xuất dương (Phan Bội Châu)	Lí tưởng của trang nam nhi chủ động xoay chuyển trời đất. Không phụ thuộc vào hoàn cảnh cuộc sống.	Cái tôi hào hoa, phóng túng, khẳng định tài năng văn chương. Khao khát được thể hiện mình giữa cuộc đời.
Hầu trời (Tản Đà)	Xây dựng hình tượng kì vĩ, hào hùng.	Thể thơ thất ngôn trường thiên tự do, giọng điệu tự nhiên, ngôn ngữ chọn lọc, cảm xúc bộc lộ tự nhiên, phóng khoáng.

* Tính chất giao thời về nghệ thuật của hai tác phẩm Lưu biệt khi xuất dương của Phan Bội Châu và Hầu trời của Tản Đà:

* Lưu biệt khi xuất dương:

– Dấu ấn cũ:

+ Thể thơ: thất ngôn bát cú Đường luật.

+ Viết bằng chữ Hán.

– Nét mới: Phê phán lối học khoa cử của Nho Giáo mạnh mẽ, tư tưởng đổi mới của nhà Nho phong kiến.

* Hầu trời:

– Dấu ấn cũ: Thể thơ thất ngôn trường thiên tự do nhưng vẫn mang dấu ấn của thơ truyền thống, cách dùng từ, diễn đạt, xây dựng hình ảnh vẫn mang dấu ấn văn học trung đại.

Nét mới:

+ Chữ Quốc ngữ, cảm xúc bộc lộ tự nhiên, phóng khoáng.

+ Cái tôi buồn chán, thoát li.

Câu 3 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Quá trình hiện đại hóa thơ ca thời kì đầu thế kỉ XIX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945 qua các bài Lưu biệt khi xuất dương của Phan Bội Châu, Hầu trời của Tản Đà, Vội vàng của Xuân Diệu:

* Giai đoạn thứ nhất từ đầu thế kỉ XX – 1920: Thi pháp trung đại, tư tưởng đổi mới.

– Được thể hiện qua bài Lưu biệt khi xuất dương của Phan Bội Châu: quan điểm mới về “chí làm trai” nhưng vẫn mang dấu ấn của văn học truyền thống (viết bằng chữ Hán, thể thơ thất ngôn bát cú đường luật).

* Giai đoạn thứ hai: từ năm 1920 – 1930:

– Thi pháp trung đại có nhiều yếu tố đổi mới, ngôn ngữ hiện đại, nhưng những yếu tố của thi pháp văn học trung đại vẫn còn tồn tại khá phổ biến.

– Hầu trời của Tản Đà được thể hiện rất rõ các tính chất nói trên. Bài thơ với ngôn ngữ hiện đại, “cái tôi” ngông của nhà Nho tài tử, chán đời.

→ Bài thơ có thể xem như là gạch nối giữa hai thời đại văn học dân tộc.

* Giai đoạn thứ ba: từ năm 1930 – 1945:

– Nền văn học nước nhà hoàn tất quá trình hiện đại hóa với nhiều cuộc cách tân sâu sắc trên mọi phương diện.

– Bài thơ Vội vàng:

+ Sử dụng thi pháp, ngôn ngữ hiện đại.

+ Thể hiện tiếng nói của cái tôi ham sống, khao khát với đời, quan niệm mới mẻ về lẽ sống.

+ “Cái tôi” cá nhân, buồn bơ vơ trước cuộc đời.

Câu 4 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Tác phẩm	Nội dung cơ bản	Đặc sắc nghệ thuật
Vội vàng (Xuân Diệu)	Bài thơ là lời giục giã mãnh liệt, sống hết mình, hãy quý trọng từng giây, từng phút của của cuộc đời mình, nhất là những năm tháng tuổi trẻ của một hồn thơ yêu đời, ham sống đến cuồng nhiệt.	Sự kết hợp nhuần nhị giữa mạch xúc và mạch luân lí, giọng điệu say mê, sôi nổi, những sáng tạo độc đáo về ngôn từ và hình ảnh thơ.
Tràng giang (Huy Cận)	Bài thơ bộc lộ nỗi sầu của một cái tôi cô đơn trước thiên nhiên rộng lớn, trong đó thấm đượm tình người, tình đời, lòng yêu nước thầm kín thiết tha.	Sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển và hiện đại. Thể thơ thất ngôn với ngôn ngữ giản dị, trong sáng.
Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mặc Tử)	Bài thơ vẽ nên một bức tranh đẹp về một miền quê, đất nước, là tiếng lòng của một con người tha thiết yêu đời, yêu người.	Hình ảnh biểu hiện nội tâm kết hợp với bút pháp gợi tả, ngôn ngữ giàu hình ảnh, liên tưởng.
Tương tư (Nguyễn Bính)	Bài thơ thể hiện nỗi nhớ thương da diết về một tình yêu đơn phương của chàng trai.	Lối ví von, so sánh mộc mạc, duyên dáng, mang phong vị dân gian.
Chiều xuân (Anh Thơ)	Bài thơ là một bức tranh mùa xuân yên ả, thanh bình cùng nhịp sống khoan thai nơi đồng quê của tác giả – tiêu biểu cho cảnh xuân nơi đồng quê của miền Bắc nước ta.	Bài thơ với bút pháp tả cảnh, kết hợp với việc sử dụng từ láy.

Câu 5 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Tác phẩm	Nội dung tư tưởng	Đặc sắc nghệ thuật
Chiều tối (Hồ Chí Minh)	Bài thơ cho thấy tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, ý chí vượt lên hoàn cảnh khắc nghiệt của nhà thơ – chiến sĩ Hồ Chí Minh.	Bài thơ đậm sắc thái nghệ thuật cổ điển mà hiện đại. Ngôn ngữ linh hoạt và sáng tạo.
Lai tân (Hồ Chí Minh)	Bài thơ cho thấy hiện trạng đen tối, thối nát của xã hội Trung Quốc thời bấy giờ.	Cấu tứ đầy bất ngờ, sáng tạo.
Từ ấy (Tố Hữu)	Bài thơ là lời tâm nguyện của người thanh niên yêu nước giác ngộ lí tưởng cách mạng.	Sự vận động tâm trạng của nhà thơ được thể hiện qua việc sử dụng hình ảnh thơ tươi sáng kết hợp với các biện pháp tu từ và ngôn ngữ giàu nhạc điệu
Nhớ đồng (Tố Hữu)	Bài thơ là niềm yêu quý thiết tha và nỗi nhớ da diết của nhà thơ đối với quê hương cùng niềm khát khao tự do, giác ngộ lí tưởng cách mạng.	Bài thơ dùng nhiều hình ảnh ẩn dụ, nhiều biện pháp điệp, ngôn từ trong sáng, thiết tha, lôi cuốn.

Câu 6 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Cái hay, cái đẹp, sức hấp dẫn của bài thơ Tôi yêu em của Pu- skin:

* Nội dung:

– Tôi yêu em là một trong những bài thơ tình nổi tiếng của Pu – skin. Bài thơ cũng chính là vẻ đẹp tâm hồn của Pu – skin.

– Bài thơ thể hiện những tình cảm chân thành, cao thượng, nhân ái của tình yêu chứa đựng trong những lời lẽ giản dị, trong sáng nhất. Mặc dù bài thơ thấm đượm nỗi buồn của một mối tình vô vọng nhưng là nỗi buồn trong sáng của một tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, nhân hậu, vị tha.

* Nghệ thuật: cách sử dụng từ ngữ điêu luyện, ngôn từ giản dị. trong sáng. Bài thơ giàu cảm xúc nhưng lại thể hiện một cách đầy lắng đọng, suy tư. Điệp khúc Tôi yêu em là cảm xúc chủ đạo của bài thơ kết hợp với cách ngắt nhịp linh hoạt, sáng tạo.

Câu 7 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Hình tượng nhân vật Bê – li – cốp trong truyện ngắn Người trong bao của Sê – khốp:

* Chân dung:

– Bộ mặt: giấu trong cổ áo bành tô bẻ cao, mắt đeo kính râm.

– Trang phục: luôn mặc áo màu đen, đi giầy cao su, mặc áo bông chần, đeo kính râm.

– Đồ dùng: cái ô, đồng hồ quả quýt, chiếc dao nhỏ để gọt bút chì… đều được để trong bao.

=> Chân dung kì quái, lập dị, được che chắn, bao bọc trong hình thức một cái bao, không dám đối mặt với thực tế, “trốn tránh cuộc sống thực”.

* Tính cách Bê – li – cốp:

– Nhút nhát, ngại giao tiếp “thu mình vào trong vỏ, tạo cho mình một thứ bao có thể ngăn mình khỏi những ảnh hưởng từ bên ngoài”.

– Ý nghĩ cũng giấu vào trong bao, không bao giờ dám có ý kiến về một vấn đề nào.

– Trốn tránh hiện tại, ca ngợi quá khứ – ngợi ca tiếng Hi Lạp cổ.

– Bảo thủ, giáo điều, sùng bái cấp trên và những chỉ thị thông tư một cách máy móc, rập khuôn.

– Luôn cô độc, lo lắng sợ hãi.

+ Ở nhà luôn đóng cửa, cài then, buồng ngủ chật như một cái hộp, khi ngủ kéo chăn trùm đầu kín mít.

+ Câu nói cửa miệng: “nhỡ lại xảy ra chuyện gì”.

→ Là một người cô độc, lạc lõng, sợ hãi, thích sống dập khuôn như một cái máy vô hồn và luôn thỏa mãn, hài lòng với cuộc sống của mình.

– Lối sống của Bê – li – cốp dã ảnh hưởng đến tinh thần và hoạt động của mọi người: mọi người đều sợ hắn, cả thầy hiệu trưởng cũng sợ…, cả thành phố sợ hắn.

=> Bê – li – cốp đại diện cho những chỉ thị, thông tư, điển hình cho một kiếp người, một hiện tượng xã hội đã và đang tồn tại trong cuộc sống của một bộ phận tri thức Nga cuối thế kỉ XIX.

Câu 8 (trang 116 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Hình tượng nhân vật Giăng Van- giăng trong đoạn trích Người cầm quyền khôi phục uy quyền của Huy – gô:

* Tính cách của Giăng Van – giăng qua đoạn trích:

– Muốn cứu người bị bắt oan, Giăng Van – giăng tự thú.

– Sẵn sàng bị bắt.

– Cố gắng kéo dài thời gian để tìm con cho Phăng – tin

* Giăng Van – giăng con người đối lập với cái ác:

– Giọng nói:

+ Với Gia – ve: tế nhị, nhẹ nhàng nhưng đầy uy quyền.

+ Với Phăng – tin: nhã nhặn, điềm tĩnh, quan tâm.

– Hành động:

+ Đối với Gia – ve: biết rõ mục đích của Gia – ve → cúi đầu cầu xin → tức giận, cầm lấy thanh sắt trừng trừng nhìn Gia – ve.

+ Đối với Phăng – tin: quan tâm, ân cần, lo lắng.

=> Mục đích: Giăng Van – giăng cố gắng giữ bí mật chuyện chưa tìm được Cô – dét cho Phăng – tin, lo lắng Phăng – tin bị sốc nếu biết tin.

* Giăng Van – giăng qua sự miêu tả gián tiếp:

– Lời cầu cứu của Phăng – tin.

– Cảnh bà xơ Xem – pli – xơ chứng kiến cái chết của Phăng – tin: “lúc Giăng Van – giăng thì thầm bên tai Phăng – tin bà trông thất rõ ràng một nụ cười không sao tả được hiện trên đôi môi nhợt nhạt và đôi mắt xa xăm, đầy ngỡ ngàng của chị khi đi vào cõi chết”.