Hướng dẫn soạn bài “Đọc thêm: Tình thần thể dục” chi tiết nhất

Top 5 bài hướng dẫn “Tinh thần thể dục “- Nguyễn Công Hoan bao gồm tóm tắt nội dung chính, lập dàn ý phân tích, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật cùng hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm và tiểu sử, quan điểm cùng sự nghiệp sáng tác phong cách nghệ thuật giúp các em học tốt môn văn 11.

Soạn bài “Đọc thêm: Tình thần thể dục” số 1

I. Tác giả

1. Tiểu sử

– Nguyễn Công Hoan (1903 – 1977). Ông sinh ra trong một gia đình quan lại xuất thân Nho học thất thế ở Hưng Yên.

– Năm 1926 ông tốt nghiệp cao đẳng sư phạm, làm nghề dạy học ở nhiều nơi như Hải Dương, Lào Cai, Nam Định, …

– Sau Cách mạng tháng Tám ông giữ chức giám đốc kiểm duyệt báo chí Bắc Bộ.

– Sau đó ông gia nhập Vệ quốc quân và làm chủ tờ Quân nhân học báo.

– Năm 1948 ông là đảng viên Đảng Lao động Việt Nam.

– Năm 1951 ông làm việc cho ngành giáo dục và viết bài cho báo giáo dục  nhân dân.

– Năm 1954 ông trở lại nghề viết văn và làm chủ tịch hội nhà văn Việt Nam.

2. Sự nghiệp văn học

a. Di sản văn học

– Ông để lại hơn 20 tiểu thuyết và khoảng 200 truyện ngắn..
  + Truyện ngắn: Kép tư bn (1935), Hai thằng khốn nạn (1937), Người vợ lẽ bạn tôi (1937),…
  + Tiểu thuyết: Lá ngọc cành vàng (1935), Ông chủ (1935), Bước đường cùng (1938)….

b. Phong cách nghệ thuật
– Phong cách của một nhà văn hiện thực bậc thầy.
– Là một cây bút trào phúng xuất sắc, Nguyễn Công Hoan sử dụng tiếng cười để đả phá ách thống trị tàn bạo của thực dân Pháp và bè lũ tay sai.

II. Tác phẩm

1. Tóm tắt tác phẩm

      “Tinh thần thể dục phê phán thói giả dối, chính sách lừa bịp mị dân của bọn cầm quyền thực dân phong kiến. Quan trên sức giấy xuống bắt người dân xã Ngũ Vọng tập trung để lên sân vận động để bóng đá. Nhân dân trong xã không ai muốn đi. Người trốn chạy, người lo lót, người van xin để không phải đi xem bóng đá. Lý trưởng phải đe dọa, bắt bớ, lùng sục nhưng cuối cùng vẫn không đủ số người đi xem theo lệnh quan trên. Cuộc dẫn người đi xem bóng đá diễn ra giống như một cuộc bắt phu phen vậy. Câu chuyện được chia thành 3 đoạn và thể hiện các nội dung khác nhau. Các nội dung ấy tạo thành một cốt truyện chặt chẽ, được phát triển theo trình tự logic trước sau của việc bắt người đi xem đá bóng.

2. Tìm hiểu chung

a. Xuất xứ và hoàn cảnh ra đời

Tác phẩm ra đời năm 1939, khi thực dân Pháp rầm rộ cổ động “phong trào thể dục thể thao” nhằm đánh lạc hướng sự tranh đấu đòi độc lập, chủ quyền của tầng lớp thanh niên.

b. Bố cục

– Phần 1 (từ đầu.. Lê Thăng): Lệnh của quan trên qua trát quan tới làng

– Phần 2 (tiếp…“vâng”): Những người bị bắt đi xem bóng van xin ông lí

– Phần 3 (còn lại): Cảnh lùng sục, bắt người đi xem thể thao

3. Tìm hiểu chi tiết

a. Tình huống truyện độc đáo

        Tình huống truyện độc đáo đã thể hiện được mâu thuẫn, tính trào phúng giữa bản chất và hiện tượng, giữa  nội dung và hình thức của phong trào thể dục thể thao do Pháp đề ra:

    – Sự thúc ép, bắt bớ, hành hạ nhân dân để làm vừa lòng bọn thực dân

    – Xem bóng không trên tinh thần tự nguyện, mà bị bắt như tù binh

    – Bọn hương lí thừa cơ bòn rút, bóc lột tiền của của nhân dân

    – Tinh thần thể dục diễn ra trong cảnh tượng lộn xộn, nhố nhăng của xã hội thối nát với nhiều bi kịch.

b. Diễn biến màn bi hài kịch

* Mâu thuẫn trào phúng cơ bản của truyện

–  Là mâu thuẫn giữa chính quyền với người dân nghèo

– giữa sự khuếch trương của bọn quan lại thực dân phong kiến với ước mong xin được ở nhà của người dân

– giữa việc đi cổ vũ với việc tìm mọi cách để được ở nhà thậm chí trốn tránh.

* Mâu thuẫn trào phúng riêng của từng cảnh

– Cảnh 1: Anh Mịch van xin tha thiết với ông Lí: “Lạy ông, ông làm phúc tha cho con, mai con phải đi làm trừ nợ cho ông Nghị, kẻo ông ấy đánh chết”, “Cắn cỏ con lạy ông trăm nghìn mớ lạy” và “nếu không vợ con con chết đói”, đến năn nỉ “ông thương phận nào con nhờ phận ấy”.

   Đáp lại sự van xin của anh Mịch là thái độ doạ dẫm, phủ nhận của ông Lí: “kệ mày”, đến “chết đói hay chết no tao đây không biết” và “tao thương chúng bay, nhưng ai thương tao

– Cảnh 2: Bác Phô gái “dịu dàng đặt cành cau lên bàn”, đây là lễ vật đến xin ông Lí: “lạy thầy nhà con thì chưa cắt cơn… lạy thầy quyền phép trong tay thầy, thầy tha cho nhà con đừng bắt nhà con đi xem bóng đá vội”. Bác Phô gái xin một hồi cũng không được ông Lí chấp thuận. Cái đáng cười là người ốm cũng không được tha, “ốm gần chết cũng phải đi. Lệnh quan như thế. Ai cũng lấy cớ ốm yếu mà không đi thì người ta đá bóng cho chó xem à”

– Cảnh 3: Bà cụ Phó Bính mắt kèm nhèm vừa nói vừa cười rất vô duyên “thì lòng thành ông Lí cứ nhận đi cho cháu”. Ông Lí nhăn mặt nhặt ba hào bỏ túi.  Ông không dọa nạt mà chỉ trách nhẹ “Làm việc mà cứ gặp phải những người như con bà, thì tôi đến chết mất”. Có người khôn ngoan đã dùng tiền để đút lót, mượn người đi thay, vậy cái tinh thần thể dục kia đâu có phải là tự giác. Đây cũng là dịp để bọn chức dịch kì hào như ông Lí nhà ta đây “đục nước béo cò”.

– Cảnh 4 : Thằng Cò phải ôm con nằm trong đống rơm. Thằng Cò trốn trong đống rơm cũng bị lôi ra. Tội nghiệp mà cũng không kìm được tiếng cười khi nghe thằng Cò nói với tuần đinh: “Tôi đi thì tôi mất cả ngày. Mai mà mất buổi làm thì tôi với cháu nhịn đói… mấy lị tôi không mượn đâu được quần áo”.

– Không khí của buổi lên đường cũng không vui vẻ gì. Những người không may mắn, không thể trốn thoát được phải tập trung xếp hàng năm để lên đường đi xem bóng đá. Họ bị giải đi như đoàn tù binh.

=> Dựng lên những hoàn cảnh này và qua lời thoại của các nhân vật, Nguyễn Công Hoan chĩa tiếng cười châm biếm đầy mỉa mai vào chính quyền thực dân và bọn phong kiến tay sai. Mặt khác nhà văn chia sẻ với người nghèo khổ, những nạn nhân của tinh thần thể dục giả tạo của bọn xâm lược.

c. Ý nghĩa phê phán của truyện

– Truyện làm bật lên tiếng cười hài hước châm biếm hướng đến chính quyền thực dân và bè lũ phong kiến, tay sai.

– Truyện góp phần làm lật tẩy âm mưu của bọn thực dân khi chúng bày ra cái gọi là “phong trào thể thao”, “sức khỏe nòi giống” nhưng thực chất là đánh lạc hướng thanh niên, làm phân tán tinh thần đấu tranh và nhiệm vụ cứu nước của họ lúc đó.

d. Giá trị nội dung

 Tác phẩm phê phán thói giả dối, chính sách lừa bịp mị dân của bọn cầm quyền thực dân phong kiến. Trong khi cuộc sống của nhân dân ta vô cùng khốn khổ thì chính quyền tay sai thực dân lại bày đặt những trò thể thao xa xỉ.

e. Giá trị nghệ thuật

– Tác giả đã dùng các thủ pháp nói giễu, cường điệu, giọng điệu kể chuyện tự nhiên hài hước khi kể về phản ứng của nhân dân trước việc phải đi xem đá bóng.

– Giọng kể tự nhiên, pha tính chất hài hước để làm nên giá trị châm biếm của tác phẩm.

 

Soạn bài “Đọc thêm: Tình thần thể dục” số 2

Câu 1 (trang 177 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Bố cục và cách dựng truyện của Nguyễn Công Hoan trong truyện ngắn trào phúng này có gì đặc biệt?

Lời giải chi tiết:

a.  Có thể chia truyện ngắn làm ba đoạn:

– Đoạn 1 (từ đầu đến…“Nay sức, Lê Thăng”): Giới thiệu lệnh của trên qua trát quan về làng.

– Đoạn 2 (tiếp đó đến… “Vâng”): Những người bị bắt đi xem đá bóng trực tiếp xin ông lí (lí trướng).

– Đoạn 3 (còn lại): Cảnh lùng sục bắt người đi xem đá bóng.

b. Cách dựng truyện với tính chất bi hài với nội dung cốt truyện đã bộc lộ được mẫu thuẫn giữa bản chất và hiện tượng, giữa nội dung và hình thức của phong trào thể dục thể thao do chính quyền Pháp phát động.

– Sự thúc ép của các cấp chính quyền từ tỉnh xuống xã, việc hành hạ nhân dân tất cả chỉ để làm vừa lòng bọn thực dân kia.

– Xem đá bóng phải bắt cho đủ số người quy định, tìm người đi xem bóng đá mà như việc đi lùng tội phạm, mọi người ai cũng né tránh tìm cách lẩn trốn, bọn hương lí thừa cơ hội bòn rút tiền của của dân chúng.

=> Đó là một cảnh tượng rất hỗn độn, nhố nhăng của một cái xã hội thối nát, một tấn bi kịch cười ra nước mắt. Đằng sau tiếng cười ấy Nguyễn Công Hoan muốn cho người đọc thấy được những cảnh đời éo lé, số phận thật đáng thương của những con người bị sống trong một xã hội nực cười đó.

Câu 2 (trang 177 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Mâu thuẫn trào phúng cơ bản của truyện? Trên cơ sở của mâu thuẫn cơ bản đó, mâu thuẫn trào phúng riêng từng cảnh là gì? Phân tích truyện để làm rõ mâu thuẫn cơ bản và những mâu thuẫn riêng đó.

Lời giải chi tiết:

a. Mâu thuẫn trào phúng cơ bản của truyện

   Mâu thuẫn trào phúng cơ bản của truyện là mâu thuẫn giữa chính quyền với người dân nghèo, giữa sự khuếch trương của bọn quan lại thực dân phong kiến với ước mong xin được ở nhà của người dân, giữa việc đi cổ vũ với việc tìm mọi cách để được ở nhà thậm chí trốn tránh. Trên cơ sở những mâu thuẫn đó, mỗi cảnh riêng lại có những nét hài hước riêng.

b. Mâu thuẫn trào phúng riêng của từng cảnh

– Anh Mịch bày tỏ tình cảnh của mình với ông Lí: “Lạy ông, ông làm phúc tha cho con, mai con phải đi làm trừ nợ cho ông Nghị, kẻo ông ấy đánh chết”. Anh Mịch không chỉ lạy một lần mà lời lẽ của anh thiết tha “Cắn cỏ con lạy ông trăm nghìn mớ lạy” và “nếu không vợ con con chết đói”, đến năn nỉ “ông thương phận nào con nhờ phận ấy”.

   Đáp lại sự van xin của anh Mịch là thái độ doạ dẫm, phủ nhận của ông Lí: “kệ mày”, đến “chết đói hay chết no tao đây không biết” và “tao thương chúng bay, nhưng ai thương tao”. Cái lệnh nghiêm ngặt và có vẻ quan trọng của tỉnh đường kéo theo bao phiền toái, đụng chạm đến phần cơm áo hằng ngày của đám dân quê khốn khổ. Cái tinh thần thể dục kia vui vẻ đến mức nào không biết chi thấy rằng bao nhiêu người đã khốn khổ vì nó. Ngay đến cả ông Lí cũng lo sốt vó “tao thương mày, nhưng ai thương tao”. Không chọn được đủ người thì ông cũng bị quở trách vì thế mà ông chẳng nương nhẹ với bất cứ ai mặc kệ hoàn cánh của họ có éo le đến thế nào.

– Khác với anh Mịch, Bác Phô gái “dịu dàng đặt cành cau lên bàn”, đây là lễ vật đến xin ông Lí: “Lạy thầy nhà con thì chưa cắt cơn… lạy thầy quyền phép trong tay thầy, thầy tha cho nhà con đừng bắt nhà con đi xem bóng đá vội”. Bác Phô gái xin một hồi cũng không được ông Lí chấp thuận. Cái đáng cười là người ốm cũng không được tha, “Ốm gần chết cũng phải đi. Lệnh quan như thế. Ai cũng lấy cớ ốm yếu mà không đi thì người ta đá bóng cho chó xem à”. 

– Ở một hoàn cảnh khác, bà cụ Phó Bính mắt kèm nhèm vừa nói vừa cười rất vô duyên “thì lòng thành ông lí cứ nhận đi cho cháu”. Ông Lí nhăn mặt nhặt ba hào bỏ túi. Có người khôn ngoan đã dùng tiền để đút lót, mượn người đi thay, vậy cái tinh thần thể dục kia đâu có phải là tự giác. Đây cũng là dịp để bọn chức dịch kì hào như ông Lí nhà ta đây “đục nước béo cò”.

– Thằng Cò phải ôm con nằm trong đống rơm. Thằng Cò trốn trong đống rơm cũng bị lôi ra. Tội nghiệp mà cũng không kìm được tiếng cười khi nghe thằng Cò nói với tuần đinh: “Tôi đi thì tôi mất cả ngày. Mai mà mất buổi làm thì tôi với cháu nhịn đói… mấy lị tôi không mượn đâu được quần áo”.

=> Dựng lên những hoàn cảnh này và qua lời thoại của các nhân vật, Nguyễn Công Hoan chĩa tiếng cười châm biếm đầy mỉa mai vào chính quyền thực dân và bọn phong kiến tay sai. Mặt khác nhà văn chia sẻ với người nghèo khổ, những nạn nhân của tinh thần thể dục giả tạo của bọn xâm lược.

Câu 3 (trang 177 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Hãy nêu ý nghĩa phê phán của truyện Tinh thần thể dục.

Lời giải chi tiết:

– Từ mâu thuẫn giữa việc phải đi cổ vũ cho cái “tinh thần thể dục” và thái độ cự tuyệt, trốn tránh kiên quyết của người dân, truyện làm bật lên tiếng cười hài hước châm biếm hướng đến chính quyền thực dân và bè lũ phong kiến, tay sai.

– Truyện góp phần làm lật tẩy âm mưu của bọn thực dân khi chúng bày ra cái gọi là “phong trào thể thao”, “sức khỏe nòi giống” nhưng thực chất là đánh lạc hướng thanh niên, làm phân tán tinh thần đấu tranh và nhiệm vụ cứu nước của họ lúc đó.

 

Tóm tắt

     Quan trên sức giấy xuống bắt người dân xã Ngũ Vọng tập trung để lên sân vận động để bóng đá. Nhân dân trong xã không ai muốn đi. Người trốn chạy, người lo lót, người van xin để không phải đi xem bóng đá. Lý trưởng phải đe dọa, bắt bớ, lùng sục nhưng cuối cùng vẫn không đủ số người đi xem theo lệnh quan trên. Cuộc dẫn người đi xem bóng đá diễn ra giống như một cuộc bắt phu phen vậy.

 

Soạn bài “Đọc thêm: Tình thần thể dục” số 3

Đọc hiểu Tinh thần thể dục

Nguyễn Công Hoan sinh ngày 6 – 3 – 1903 tại làng Xuân Cầu, huyện Văn Giang, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc Hưng Yên), trong một gia đình quan lại phong kiến xuất thân khoa bảng bắt đầu sa sút. ông viết nhiều (cả truyện ngắn và tiểu thuyết)

Lời giải

   Nguyễn Công Hoan sinh ngày 6 – 3 – 1903 tại làng Xuân Cầu, huyện Văn Giang, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc Hưng Yên), trong một gia đình quan lại phong kiến xuất thân khoa bảng bắt đầu sa sút. ông viết nhiều (cả truyện ngắn và tiểu thuyết). Giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám, ông đặc biệt thành công với loại truyện ngắn trào phúng. Tác phẩm của Nguyễn Công Hoan tập trung phê phán những thói hư tật xấu trong xã hội cũ. Đối tượng phê phán của ông chủ yếu là bọn nhà giàu, quan lại, tư sản. Cách mạng tháng Tám thành công, ông hăng hái sáng tác phục vụ kháng chiến. Nguyễn Công Hoan là người có nhiều đóng góp vào sự phát triển của văn xuôi quốc ngữ.

2. Tác phẩm chính: Lá ngọc cành vàng (tiểu thuyết, 1935), Cô giáo Minh (tiểu thuyết, 1935), Bước đường cùng (tiểu thuyết, 1938)…; Kép Tư Bền (truyện ngắn, 1935), Hai thằng khốn nạn (truyện ngắn, 1937), Đào kép mới (truyện ngắn, 1937)…; Đời viết văn của tôi (hồi kí, 1971) và một số tập truyện ngắn…

3. Tinh thần thể dục là một truyện ngắn trào phúng của Nguyễn Công Hoan. Đây là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách truyện ngắn Nguyễn Công Hoan giai đoạn 1936 – 1939 về cả hai phương diện tư tưởng và nghệ thuật.

   Có một trận đấu bóng được tổ chức tại sân vận động huyện X.X. Quan tri huyện gửi giấy về xã Ngũ Vọng yêu cầu hương lí xã phải cử đủ một trăm người đến dự và cổ vũ trận đấu.

   Mọi người trong xã tìm mọi cách để xin miễn đi xem bóng đá. Người thì van xin, người thì chạy tiền, người thì trốn tránh. Không một ai muốn đi xem thể dục vì người thì lo đi làm thuê kiếm cơm ăn, người thì ốm yếu, người thì không muốn đi xa, người thì không kiếm được quần áo lành lặn…

   Lí dịch trong làng tìm đủ mọi cách, đánh đập, bắt bớ, doạ nạt gay gắt hơn cả bắt người đi phu phen. Người trong làng trốn như chạy giặc. Cuối cùng, lí dịch cũng săn lùng, bắt ép được chín mươi tư người đi xem bóng đá. Cuộc đi xem ấy diễn ra như một cuộc giải tù binh.

4. Qua câu chuyện, tác giả “đã lật mặt trái cái chủ trương thể dục thể thao bịp bợm của chính quyền thực dân nhằm tô vẽ cho cái trật tự thối nát đó và làm lạc hướng thanh niên. Cuộc đá bóng mà quan trên, quan dưới dàn dựng hết sức hăng hái và hò hét, đôn đốc người xem một cách gắt gao ấy, đối với người nông dân nghèo chỉ là một tai hoạ, họ phải van xin, lạy lục, đút lót, lẩn trốn… và cuối cùng trời chưa sáng, cả làng náo loạn vì cuộc lùng sục tróc nã những kẻ… được cử đi xem bóng đá mà lẩn trốn”([1]).

5. Đoạn 1 đọc giọng văn bản hành chính, rõ ràng mạch lạc. Các đoạn khác thể hiện giọng kể và lời thoại toát lên vẻ hài hước của câu chuyện.

II  Kiến thức cơ bản

   Nguyễn Công Hoan viết nhiều và đặc biệt thành công với các truyện ngắn trào phúng. Cách kể chuyện của ông rất tự nhiên và có duyên. Ông có biệt tài trong việc tạo nên những tình huống gây cười bất ngờ. Thủ pháp gây cười của ông là đặt những cái đối lập nhau ở bên cạnh nhau, để từ đó tiếng cười cất lên là tiếng cười phê phán, đả kích. Ngay ở cách đặt nhan đề cho tác phẩm, nhà văn đã rất chú ý đến chuyện cách tạo mâu thuẫn. Chẳng hạn, kể câu chuyện về một đứa con đại bất hiếu, tác giả lấy nhan đề: Báo hiếu, trả nghĩa mẹ; Báo hiếu, trả nghĩa cha. Nói về việc người ta trốn đi xem bóng đá như trốn lính, trốn phu, nhà văn lấy tên truyện là Tinh thần thể dục

   Tinh thần thể dục là sáng tác tiêu biểu của Nguyễn Công Hoan giai đoạn 1936 – 1939, giai đoạn chín muồi cả về tài năng và tư tưởng nghệ thuật của ông. Đây là một truyện ngắn trào phúng với chủ đề phê phán thói giả dối, chính sách lừa bịp mị dân của bọn cầm quyền thực dân phong kiến. Câu chuyện được chia thành 6 đoạn. Mỗi đoạn thể hiện một nội dung. Sáu nội dung ấy tạo thành một cốt truyện chặt chẽ, được phát triển theo trình tự lôgíc trước sau của việc bắt người đi xem đá bóng.

   Đoạn 1: Có thể gọi tên là lệnh quan trên. Đây là một cái lệnh khá đặc biệt, độc đáo, không giống những cái lệnh thông thường khác. Thường quan trên sức giấy bắt phu phen, thu thuế, bắt tội phạm… còn ở đây quan trên sức giấy bắt người đi xem đá bóng. Tác giả không dùng ngôn ngữ kể chuyện mà dùng cách để nguyên văn bản lệnh quan trên. Lệnh quan rất đầy đủ, đúng nghi thức một văn bản hành chính quan trọng. Lệnh quy định rõ số lượng người phải có mặt, những việc người đi xem phải làm… Điều đó cho thấy quan trên rất coi trọng việc thể dục này.

   Đoạn 2: van xin. Anh Mịch van xin ông Lí cho miễn việc đi xem bóng đá vì anh còn phải đi làm trừ nợ cho ông Nghị. Nhưng lời van xin thống thiết của anh không làm ông Lí động lòng.

   Đoạn 3: nài nỉ. Bác Phô gái xin ông lí cho chồng mình không phải đi xem bóng đá với lí do ốm đau. Bác Phô còn mang theo cả cành cau biếu ông lí. Lời van xin cũng không kém phần thống thiết nhưng ông lí cũng rất kiên quyết: “ốm gần chết cũng phải đi. Lệnh quan như thế. Ai cũng lấy cớ ốm yếu mà không đi, thì người ta đá bóng cho chó xem à ?”.

   Đoạn 4: đút lót. Bà cụ phó Bính thức thời hơn, cũng bởi bà có tiền hơn. Bà có ba hào để đút lót ông lí. Bà có tiền để thuê người đi thay. Vì vậy phản ứng của ông lí nhã nhặn hơn. Ông không doạ nạt mà chỉ trách nhẹ : “Làm việc mà cứ gặp phải những người như con bà, thì tôi đến chết mất”, sau khi đã bỏ ba hào vào túi.

   Đoạn 5: Lùng sục. Người van xin, người nài nỉ, người chạy chọt, người trốn tránh khiến các ông lí dịch trong làng vô cùng vất vả với việc bắt người đi xem thể thao. Các nhà chức trách phải tróc nã, bắt bớ vất vả hơn cả bắt lính. Không khí trong làng như có trận càn. Đánh đập, quát tháo, chửi rủa. Cảnh tượng thương tâm nhất là ở nhà thằng Cò. ôm con trốn ra đống rơm mà cũng không thoát. Kết thúc đoạn kể về chuyện lùng sục người ấy là hình ảnh “Thằng bé con nhắm nghiền mắt, ôm chặt lấy bố. Nó sợ quá, không khóc được nữa. Thằng Cò chưa kịp trả lời, đã bị lôi xềnh xệch đi”.

   Đoạn 6: Lên đường. Không khí của buổi lên đường cũng không vui vẻ gì. Những người không may mắn, không thể trốn thoát được phải tập trung xếp hàng năm để lên đường đi xem bóng đá. Họ bị giải đi như đoàn tù binh.

   Các đoạn nối tiếp nhau thể hiện sự tăng tiến tính chất gay gắt của việc bắt người đi xem bóng đá. Tác giả đã tạo nên một mâu thuẫn trào phúng rất đặc sắc. Đi xem bóng đá là một hoạt động thể thao, người tham gia thường tự nguyện và thích thú. Thế nhưng, trong câu chuyện này, xem bóng đá lại trở thành một tai hoạ với người dân. Hoạt động thể thao mà bọn quan trên tổ chức để khoe khoang, để mị dân về cái tinh thần thể dục của quốc dân đồng bào đã bị lật tẩy. Tinh thần thể dục chỉ có được khi con người được ăn no mặc ấm. Miếng cơm manh áo còn đang là gánh nặng đè lên vai những người nông dân nghèo thì việc phải đi xem bóng đá là tai hoạ đổ xuống đầu họ.

   Tinh thần thể dục là câu chuyện cười ra nước mắt về một trong những trò bịp bợm của chính quyền thực dân phong kiến.

III  liên hệ

   Nhà văn Nguyễn Công Hoan đã viết hai chục cuốn tiểu thuyết. Nhưng cái phần đặc sắc chỉ riêng Nguyễn Công Hoan mới có, lại ở truyện ngắn. Những truyện ngắn của Nguyễn Công Hoan hiện ra trước mắt chúng ta với những lớp lang và đối thoại như trong một màn kịch, và từ cuộc sống đã thối rữa dưới chế độ cũ mà Cách mạng tháng Tám năm 1945 sắp sửa đem chôn đi ấy, Nguyễn Công Hoan có biệt tài tóm bắt lấy những dáng nét tiêu biểu mà lại nực cười, tự cho phép mình từ đầu chí cuối một truyện ngắn chỉ viết những câu ngắn – mà câu nào câu nấy cứ rắn như một nhát búa, nhát sau đập chồng vào nhát trước, cứ thế, cho đến nhát cuối cùng mới là lời tuyên án.

   Chính đời sống ngột ngạt trước Cách mạng đã dâng hiến cho nhà văn cái nghệ thuật biểu hiện ấy. Nó cũng là cái ngữ điệu của thời đại, cái ngữ pháp nghệ thuật của thời đại. Những văn tài của các thời đều là lỗ tai thính nghe và lọc ra được giữa muôn tầng âm thanh hỗn độn, cái điệu của thời mình, cái tinh cốt tiếng nói của thời mình.

   Sự vật hiện ra dưới con mắt của chúng ta ngày nay với muôn mặt, muôn vẻ khách quan của nó, và trong muôn vàn mối tương quan nhân quả đầy chằng chịt luôn luôn tác động lẫn nhau.

   Vì thế một cái nhìn con người và cuộc sống bao giờ cũng chỉ thấy hai mặt (thật và giả) của nhà văn Nguyễn Công Hoan – dưới con mắt nhìn sự vật của chúng ta ngày nay – có cái gì đó có phần cực đoan và hơi đơn giản. Nhưng phải công nhận rằng chính nhờ có một cái nhìn như vậy mà trong giai đoạn hiện thực phê phán trước Cách mạng, ông đã tạo cho mình một cách viết thật nhiều ấn tượng, những truyện của ông có một sức tố cáo mạnh mẽ. Và cũng với con mắt ấy – vừa cực đoan vừa trào lộng – đã tạo nên phong cách truyện ngắn vô cùng độc đáo, đứng riêng một mình một miếng đất và không hề giống một ai, của ông.

(Nguyễn Minh Châu, Báo Văn nghệ, số 40, ngày 5 – 10 – 1985)

 

Soạn bài “Đọc thêm: Tình thần thể dục” số 4

Câu 1 (trang 177 sgk ngữ văn 11 tập 1):

– Bố cục của văn bản có nét đặc biệt:

    + Phần 1 (từ đầu.. Lê Thăng): lệnh của quan trên qua trát quan tới làng

    + Phần 2 (tiếp… “vâng”): Những người bị bắt đi xem bóng van xin ông lí

    + Phần 3 (còn lại): Cảnh lùng sục, bắt người đi xem thể thao

– Cách dựng tình huống và cốt truyện thể hiện được mâu thuẫn, tính trào phúng giữa nội dung và hình thức của phong trào thể dục thể thao do Pháp đề ra

    + Sự thúc ép, bắt bớ, hành hạ nhân dân để làm vừa lòng bọn thực dân

    + Xem bóng không trên tinh thần tự nguyện, mà bị bắt như tù binh

    + Bọn hương lí thừa cơ bòn rút, bóc lột tiền của của nhân dân

    + Tinh thần thể dục diễn ra trong cảnh tượng lộn xộn, nhố nhăng của xã hội thối nát với nhiều bi kịch

→ Tác giả muốn người đọc thấy cảnh đời éo le, số phận đáng thương của con người sống trong xã hội nực cười đó.

Câu 2 (trang 177 sgk ngữ văn 11 tập 1):

Mâu thuẫn trào phúng:

    + Mẫu thuẫn giữa chính quyền với người dân nghèo

    + Sự khuếch trương của quan lại thực dân phong kiến với mong muốn ở nhà lao động của người dân

    + Sự lùng sự ráo riết của thực dân >< sự trốn tránh đến cực nhục của người dân

→ Mâu thuẫn tạo ra sự hài hước, bộc lộ bản chất xảo trá, dã man của xã hội thực dân phong kiến

Mâu thuẫn của các cảnh:

– Anh Mịch thảm thiết lạy xin được ông Lí tha cho để đi làm trừ nợ cho ông Nghị nhưng không được chấp nhận

Đáp lại là sự dọa dẫm, vô tình của ông Lí

– Lệnh nghiêm ngặt oái oăm từ quan trên kéo theo sự khốn khổ của dân quê. Tinh thần thể dục vui vẻ tới mức nhiều người khốn khổ vì nó.

– Bác Phô gái xin ông Lí tha cho chồng vì chồng còn đang ốm, nhưng đáp lại ông Lí “ ốm gần chết cũng phải đi… lấy cớ ốm yếu mà không đi thì người ta đá bóng cho chó xem à.”

– Bà cụ Phó Bính hối cho quan ba hào bỏ túi, khiến cho bọn như ông Lí được dịp “đục nước béo cò”

– Thằng Cò ốm trốn trong đống rơm cũng bị lôi ra với tình cảnh thảm thương, mai mất buổi làm thì tôi với cháu nhịn đói

→ Tất cả hoàn cảnh éo le, dở khóc dở cười tạo ra tiếng cười mỉa mai bọn chính quyền thực dân, phong kiến và tay sai. Nhà văn cảm thông với những người dân nghèo- nạn nhân của tinh thần thể dục lố bịch của bọn xâm lược

Câu 3 (Trang 177 sgk ngữ văn 11 tập 1):

Ý nghĩa phê phán:

Xuất phát từ mâu thuẫn giữa việc phải đi cổ vũ cho “tinh thần thể dục” giả tạo với thái độ chống trả quyết liệt của người dân làm nổi bật tiếng cười hài hước, châm biếm bản chất giả tạo, bịp bợm, lố lăng của chính quyền thực dân phong kiến.

Truyện lột trần được bản chất, âm mưu của thực dân khi chúng bày ra “phong trào thể thao”, “sức khỏe nòi giống” thực chất đánh lạc hướng tinh thần cứu nước.

 

Soạn bài “Đọc thêm: Tình thần thể dục” số 5

I – KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG

1. Nguyễn Công Hoan (1903 – 1977), sinh trưởng trong một gia đình quan lại Nho học thất thế. Ông quê ở làng Xuân Cầu, huyện Văn Giang, tỉnh Bắc Ninh (nay là xã Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên). Trước Cách mạng tháng Tám, ông dạy học và viết văn (bắt đầu từ 1920). Năm 1935, tài năng được khẳng định qua tập truyện Kép Tư Bền. Tập truyện được bạn đọc hoan nghênh và làm nảy sinh cuộc tranh luận sôi nổi nhiều năm: nghệ thuật vị nghệ thuật và nghệ thuật vị nhân sinh. Ông viết 20 tiểu thuyết, 200 truyện ngắn, đặc biệt có sở trường về truyện ngắn trào phúng. Ông được bầu làm Chủ tịch Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khoá đầu 1957 – 1958.

Nguyễn Công Hoan là một trong những tác giả đặt nền móng cho nền văn xuôi Việt Nam hiện đại. Tác phẩm của ông “có giá trị như một bách khoa toàn thư sống động về xã hội Việt Nam thời Pháp thuộc”. Năm 1996, ông được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

2. Truyện ngắn Tinh thần thể dục đăng trên báo Tiểu thuyết thứ bảy, số 251, ra ngày 25 – 3 – 1939. Đây là thời kì mà chính quyền thực dân Pháp đã nới lỏng sự kiểm duyệt. Trong truyện ngắn này, Nguyễn Công Hoan đã vạch rõ tính chất bịp bợm của “phong trào thể dục thể thao” mà thực dân Pháp cổ động để đánh lạc hướng thanh niên.

3. Truyện miêu tả mâu thuẫn giữa một bên là chính quyền thực dân và bọn chức dịch kì hào cổ vũ, khuếch trương phong trào thể dục cụ thể là bóng đá với một bên là tình cảnh khốn khổ và tìm cách thoái thác của người dân nghèo khổ để làm bật lên tiếng cười mỉa mai châm biếm.

II – HƯỚNG DẪN ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

1. Có thể chia truyện ngắn làm ba đoạn:

– Đoạn 1 (từ đầu đến… “Nay sức, Lê Thăng”): giới thiệu lệnh của trên qua trát quan về làng.

– Đoạn 2 (tiếp đó đến… “Vâng”): những người bị bắt đi xem đá bóng trực tiếp xin ông lí (lí trưởng).

– Đoạn 3 (còn lại): cảnh lùng sục bắt người đi xem đá bóng.

Bọn thực dân bày ra cái trò phong trào thể dục thể thao, cổ vũ cho lối sống “văn minh”, “vui vẻ trẻ trung”. Bản chất của vấn đề không có gì sai, vì ở thời nào cũng cần đến sức khoẻ. Nhưng mục đích của phong trào “thể dục thể thao” mà thực dân Pháp tổ chức ra vào hoàn cảnh đó lại chủ yếu nhằm lôi kéo thanh niên, làm cho thế hệ này xa rời nhiệm vụ cứu nước. Tờ trát của quan tri huyện Lê Thăng sức hương lí xã Ngũ Vọng đã thể hiện đầy đủ cái “tinh thần thể dục” khác người ấy. Tờ trát yêu cầu rất rõ: “phải thân dẫn đủ một trăm người, đúng 12 giờ trưa đến xem, không được khiếm diện”. Thêm nữa, có mặt ở sân vận động phải ăn mặc chỉnh tề, đi đứng nghiêm chỉnh và vỗ tay luôn luôn. Làng Ngũ Vọng phải có 5 lá cờ sẵn sàng từ 10 giờ sáng. Nếu không tuân lệnh sẽ bị cữu (khiển trách).

Lời lẽ tờ trát vừa có sự nghiêm ngặt của lệnh bởi các từ Hán Việt: thừa lệnh, tỉnh đường, chỉnh tề, nghiêm chỉnh, sẵn sàng, tuân lệnh, cữu, sức, khiếm diện, quan khách. Đồng thời cũng chen vào đó lời lẽ có tính khôi hài “Nhiều chiến tướng đá rất hay, mọi nhẽ”. Đọc tới câu này ta tưởng như khi đặt bút viết, tác giả nở nụ cười mỉa mai, kín đáo với cái “tinh thần thể dục” mà chính quyền thực dân cùng bè lũ tay sai đặt ra.

2. Mâu thuẫn trào phúng cơ bản của truyện là mâu thuẫn giữa chính quyền với người dân nghèo, giữa sự khuếch trương của bọn quan lại thực dân phong kiến với ước mong xin được ở nhà của người dân, giữa việc đi cổ vũ với việc tìm mọi cách chạy chọt để được ở nhà thậm chí trốn tránh. Trên cơ sở những mâu thuẫn đó, mỗi cảnh tình riêng lại có những nét hài hước riêng.

– Anh Mịch bày tỏ tình cảnh của mình với ông Lí: “Lạy ông, ông làm phúc tha cho con, mai con phải đi làm trừ nợ cho ông Nghị, kẻo ông ấy đánh chết”. Anh Mịch không chỉ lạy một lần mà lời lẽ của anh thiết tha “Cắn cỏ con lạy ông trăm nghìn mớ lạy” và “nếu không vợ con con chết đói”, đến năn nỉ “ông thương phận nào con nhờ phận ấy”.

– Đáp lại sự van xin của anh Mịch là thái độ doạ dẫm, phủ nhận của ông Lí: “kệ mày”, đến “chết đói hay chết no tao đây không biết” và “tao thương chúng bay, nhưng ai thương tao”. Cái lệnh nghiêm ngặt và có vẻ quan trọng của tỉnh đường kéo theo bao phiền toái, đụng chạm đến phần cơm áo hằng ngày của đám dân quê khốn khổ. Cái tinh thần thể dục kia vui vẻ đến mức nào không biết chỉ thấy rằng bao nhiêu người đã khốn khổ vì nó. Ngay đến cả ông Lí cũng lo sốt vó “tao thương mày, nhưng ai thương tao”. Không chọn được đủ người thì ổng cũng bị quở trách vì thế mà ông chẳng nương nhẹ với bất cứ ai mặc kệ hoàn cảnh của họ có éo le đến thế nào.

– Khác với anh Mịch, Bác Phô gái “dịu dàng đặt cành cau lên bàn”, đây là lễ vật đến xin ông Lí: “lạy thầy nhà con thì chưa cắt cơn… lạy thầy quyền phép trong tay thầy, thầy tha cho nhà con đừng bắt nhà con đi xem bóng đá vội”. Bác Phô gái xin một hồi cũng không được ông Lí chấp thuận. Cái đáng cười là người ốm cũng không được tha, “ốm gần chết cũng phải đi. Lệnh quan như thế. Ai cũng lấy cớ ốm yếu mà không đi thì người ta đá bóng cho chó xem à”. Thật khốn khổ cho người ốm và cũng nực cười cho cái tinh thần thể dục mà chính quyền thực dân đặt ra.

– Ở một hoàn cảnh khác, bà cụ Phó Bính mắt kèm nhèm vừa nói vừa cười rất vô duyên “thì lòng thành ông lí cứ nhận đi cho cháu”. Ông Lí nhăn mặt nhặt ba hào bỏ túi.

Có người khôn ngoan đã dùng tiền để đút lót, mượn người đi thay, vậy cái tinh thần thể dục kia đâu có phải là tự giác. Đây cũng là dịp để bọn chức dịch kì hào như ông Lí nhà ta đây “đục nước béo cò”.

– Người có tiền đã vậy, người không có tiền thì xin, không xin được thì trốn sang làng bên lánh nạn. Đó là trường hợp của thằng Cò. Thằng Cò phải ôm con nằm trong đống rơm.

Thằng Cò trốn trong đống rơm cũng bị lôi ra. Cũng như tình cảnh anh Mịch, Cò mà phải đi xem bóng đá thì con anh sẽ chết đói. Cảnh gà trống nuôi con. Tội nghiệp mà cũng không kìm được tiếng cười khi nghe thằng Cò nói với tuần đinh:

“Tôi đi thì tôi mất cả ngày. Mai mà mất buổi làm thì tôi với cháu nhịn đói… mấy lị tôi không mượn đâu được quần áo”.

Bốn trường hợp: anh Mịch, bác Phô gái, bà cụ Phó Bính, thằng Cò chỉ là đại diện cho người dân trong danh sách phải đi xem bóng đá. Cái tinh thần của họ dường như đối lập lại với cái tinh thần của tờ trát. Họ chẳng hào hứng gì. Bởi cái tinh thần thể dục kia đem đến cho họ đói cơm, rách áo và bao phiền toái khác. Dựng lên những hoàn cảnh này và qua lời thoại của các nhân vật, Nguyễn Công Hoan chĩa tiếng cười châm biếm đầy mỉa mai vào chính quyền thực dân và bọn phong kiến tay sai. Mặt khác nhà văn chia sẻ với người nghèo khổ, những nạn nhân của tinh thần thể dục giả tạo của bọn xâm lược.

Đến ngày giờ tập trung đi xem bóng đá, lí trưởng vẫn tập hợp gần đủ một trăm người. Nhưng thật thảm hại:

“Khi thấy đã chậm giờ, ông lí trưởng nghiến răng nói:

– Chúng nó ngu như lợn. Người ta cho xem đá bóng chứ ai làm gì mà cũng phải bắt. Rồi quan thấy không đủ số, lại chửi ông không tận tâm.

Rồi ông ra lệnh:

– Chín mươi tư thằng ở đây, xếp hàng năm lại đi cho đều bước. Tuần chúng bay phải kèm chung quanh giúp tao. Đứa nào trốn về thì ông bảo.

Đoạn ông lo lắng, đi cuối cùng, mắt nhanh nhẹn để coi cẩn thận như coi tù binh.

– Mẹ bố chúng nó, cho đi xem đá bóng chứ ai giết chết mà phải trốn như trốn giặc!”

Cái lo lắng, cái buồn phiền, sự chửi bới của ông lí đã chứng minh cho sự thảm hại của cái gọi là “tinh thần thể dục” kia.

3. Từ mâu thuẫn giữa việc phải đi cổ vũ cho cái “tinh thần thể dục” và thái độ cự tuyệt, trốn tránh kiên quyết của người dân, truyện làm bật lên tiếng cười hài hước châm biếm hướng đến chính quyền thực dân và bè lũ phong kiến, tay sai. Truyện góp phần làm lật tẩy âm mưu của bọn thực dân khi chúng bày ra cái gọi là “phong trào thể thao”, “sức khoẻ nòi giống” nhưng thực chất là đánh lạc hướng thanh niên, làm phân tán tinh thần đấu tranh và nhiệm vụ cứu nước của họ lúc đó.

 

Nguồn:Tổng Hợp

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *