Top 5 bài hệ thống kiến thức “Giá trị văn học và tiếp nhận văn học” ngắn gọn, chi tiết nhất. Gíup học sinh hiểu được những giá trị cơ bản của văn học. Nắm vững những nét bản chất của hoạt động tiếp nhận văn học.Rèn luyện HS vận dụng kiến thức của tiếp nhận văn học và giá trị văn học vào đọc hiểu văn bản văn học và làm văn nghị luận.

“Giá trị văn học và tiếp nhận văn học” bài số 1

Câu 1 (trang 191 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):

   * Giá trị nhận thức:

   – Cơ sở xuất hiện:

       + Khả năng phản ánh và lí giải hiện thực của văn học. Văn học có khả năng phá vỡ giới hạn tồn tại trong thời gian, không gian thực tế của mỗi cá nhân.

       + Nhu cầu nhận thức của con người.

   – Nội dung:

       + Quá trình nhận thức cuộc sống của văn học: nhận thức nhiều mặt của cuộc sống với thời gian, không gian khác nhau từ đó giúp ta có những hiểu biết về tự nhiên, xã hội, con người,…

       + Quá trình tự nhận thức của văn học: người đọc hiểu được bản chất của con người nói chung (mục đích tồn tại, tư tưởng, khát vọng, sức mạnh… của con người) từ đó giúp hiểu chính bản thân mình.

   * Giá trị giáo dục

   – Cơ sở xuất hiện:

       + Con người không chỉ có nhu cầu hiểu biết mà còn có nhu cầu hướng thiện, khao khát cuộc sống tốt lành, chan hòa tình yêu thương.

       + Nhà văn luôn bộc lộ tư tưởng – tình cảm, nhận xét, đánh giá,… của mình trong tác phẩm.

       + Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức.

      + Văn học hình thành trong con người một lí tưởng tiến bộ, giúp họ có thái độ và quan điểm đúng đắn về cuộc sống.

       + Văn học giúp con người biết yêu ghét đúng đắn, làm cho tâm hồn trở nên lành mạnh, trong sáng, cao thượng hơn.

       + Văn học nâng đỡ cho nhân cách con người phát triển, giúp họ biết phân biệt phải – trái, tốt – xấu, đúng – sai, có quan hệ tốt đẹp và biết gắn bó cuộc sống của cá nhân mình với cuộc sống của mọi người.

   * Giá trị thẩm mĩ của văn học

   – Cơ sở xuất hiện:

       + Nhu cầu cảm thụ, thưởng thức cái đẹp của con người.

       + Đặc trưng của văn học: phản ánh cuộc sống theo quy luật của cái đẹp.

   – Nội dung:

       + Văn học đem đến cho con người những vẻ đẹp muôn hình muôn vẻ về cuộc đời (thiên nhiên, đất nước, con người, cuộc đời, lịch sử…).

       + Văn học đi sâu miêu tả vẻ đẹp con người (ngoại hình, nội tâm, tư tưởng – tình cảm, những hành động, lời nói…).

       + Vẻ đẹp của những sự vật nhỏ bé, bình thường và cả đồ sộ, kì vĩ.

       + Hình thức nghệ thuật của tác phẩm (ngôn ngữ, kết cấu…).

Câu 2 (trang 191 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):

   Các giá trị văn học có mối quan hệ:

   – Ba giá trị có mối quan hệ mật thiết, không tách rời, cùng tác động đến người đọc.

   – Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức. Giá trị thẩm mĩ khiến cho giá trị nhận thức và giá trị giáo dục được phát huy. Không có nhận thức đúng đắn thì văn học không thể giáo dục được con người. Ngược lại, giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức của văn học đối với đời sống, bởi người ta nhận thức không chỉ để nhận thức mà còn để hành động.

Câu 3 (trang 191 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):

   * Tiếp nhận văn hoc là quá trình người đọc chuyển hóa văn bản ngôn từ nghệ thuật thành tác phẩm văn học thông qua các giai đoạn như đọc văn bản, phát hiện, kiến tạo ý nghĩa của tác phẩm, thưởng thức những giá trị tư tưởng, nghệ thuật, ghi nhớ những điều hay, tâm đắc,…

   * Các tính chất trong tiếp nhận văn học:

   – Thực chất đó là một quá trình giao tiếp: sự giao tiếp giữa tác giả với người tiếp nhận, sự giao tiếp giữa người nói với người nghe, người viết với người đọc, người bày tỏ và người chia sẻ, đồng cảm.

   – Trong giao tiếp giữa tác phẩm với độc giả, tính chất cá thể hóa, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận đóng vai trò quan trọng.

   – Tính đa dạng, không thống nhất của việc tiếp nhận văn học: cùng một tác phẩm nhưng sự cảm thụ và đánh giá của công chúng là rất khác nhau.

Câu 4 (trang 191 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):

   – Quá trình tiếp nhận văn học bao gồm các cấp độ:

       + Cảm thụ chỉ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm.

       + Cảm thụ qua nội dung trực tiếp để thấy nội dung tư tưởng của tác phẩm.

       + Cảm thụ chú ý đến cả nội dung hình thức và nội dung biểu hiện (nghệ thuật).

   – Để tiếp nhận văn học có hiệu quả thật sự, người đọc cần không ngừng nâng cao trình độ hiểu biết của mình, tích lũy kinh nghiệm nhận thức, biết trân trọng sản phẩm sáng tạo của một ý thức khác, lắng nghe một tiếng nói khác, làm quen với một giá trị văn hóa khác, tìm cách để hiểu tác phẩm một cách khách quan, toàn vẹn, nhờ đó mà làm phong phú thêm vốn cảm thụ của mình.

Luyện tập

Câu 1 (trang 191 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):

   – Đây là cách nói nhằm khẳng định và đề cao vai trò giá trị giáo dục của văn chương. Với giá trị nhận thức và giá trị thẩm mĩ, văn chương làm cho tâm hồn con người thêm phong phú, với giá trị giáo dục, văn chương làm cho con người thêm trong sạch.

   – Tuy nhiên đây chỉ là cách nói nhằm đề cao vai trò của giá trị giáo dục trong văn chương chứ không có ý xem nhẹ các các gái trị khác.

Câu 2 (trang 191 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):

   Các giá trị của văn học trong tác phẩm Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài:

   – Giá trị nhận thức: cung cấp cho người đọc thêm những hiểu biết về phong tục, tập quán của người dân miền núi Tây Bắc: tục cướp vợ, trình ma, xử kiện, đêm tình mùa xuân…

   – Giá trị giáo dục:

       + Truyện đặt ra vấn đề về số phận con người – những con người dưới đáy của xã hội – bị bóc lột sức lao động, xúc phạm nặng nề về nhân phẩm.

       + Cách giải quyết vấn đề số phận của con người, Tô Hoài đã thức tỉnh họ, đưa họ đến với cách mạng và cho họ một cuộc sống mới.

   – Giá trị thẩm mĩ: Tác phẩm đã khắc họa chân thực những nét riêng biệt về phong tục, tập quán, tính cách và tâm hồn người dân các dân tộc thiểu số bằng một giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế, thấm đợm màu sắc và phong vị dân tộc, vừa giàu tính tạo hình vừa giàu chất thơ.

Câu 3 (trang 191 sgk Ngữ Văn 12 Tập 2):

   Cảm và hiểu là hai bước cơ bản trong quá trình tiếp nhận văn học. Cảm là giai đoạn người đọc có nhận thức cảm tính về tác phẩm. Hiểu là khi người đọc đã nhận thức được tác phẩm một cách tương đối trọn vẹn về cả nội dung và nghệ thuật, có cơ sở để lí giải những ấn tượng, cảm xúc mà tác phẩm gợi ra cũng như những giá trị sâu xa của tác phẩm.

 

“Giá trị văn học và tiếp nhận văn học” bài số 2

 

“Giá trị văn học và tiếp nhận văn học” bài số 3

. Giá trị nhận thức

a. Cơ sở:

– Tác phẩm văn học là kết quả của quá trình nhà văn khám phá, lí giải hiện thực đời sống rồi chuyển hoá những hiểu biết đó vào nội dung tác phẩm. Bạn đọc đến với tác phẩm sẽ được đáp ứng nhu cầu về nhận thức.

– Mỗi người chỉ song trong một khoảng thời gian nhất định, ở những không gian nhất định với những mối quan hệ nhất định. Văn học có khả năng phá vỡ giới hạn tồn tại trong thời gian, không gian thực tế của mỗi cá nhân, đem lại khả năng sống cuộc sống của nhiều người, nhiều thời, nhiều nơi.

– Giá trị nhận thức là khả năng của văn học có thể đáp ứng được yêu cầu của con người muốn hiểu biết cuộc sống và chính bản thân, từ đó tác động vào cuộc sống một cách có hiệu quả.

b. Nội dung: 

– Quá trình nhận thức cuộc sống của văn học: nhận thức nhiều mặt của cuộc sống với những thời gian, không gian khác nhau (quá khứ, hiện tại, tương lai, các vùng đất, các dân tộc, phong tục, tập quán,…).

– Quá trình tự nhận thức của văn học: người đọc hiểu được bản chất của con người nói chung (mục đích tồn tại, tư tưởng, khát vọng, sức mạnh của con người), từ đó mà hiểu chính bản thân mình.

2. Giá trị giáo dục

a. Cơ sở:

– Con người không chỉ có nhu cầu hiểu biết mà còn có nhu cầu hưóng thiện, khao khát cuộc sống tốt lành, chan hoà tình yêu thưong.

– Nhà văn luôn bộc lộ tư tưởng – tình cảm, nhận xét, đánh giá,… của mình trong tác phẩm. Điều đó tác động lớn và có khả năng giáo dục người đọc.

– Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá fri giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức.

b. Nội dung:

– Văn học đem đến cho con người những bài học quý giá về lẽ sống.

– Văn học hình thành trong con người một lí tưởng tiến bộ, giúp họ có thái độ và quan điểm đúng đắn về cuộc sống.

– Văn học giúp con người biết yêu ghét đúng đắn, làm cho tâm hồn con người trở nên lành mạnh, trong sáng, cao thượng hơn.

– Văn học nâng đỡ cho nhân cách con người phát triển, giúp cho họ biết phân biệt phải – trái, tốt – xấu, đúng – sai, có quan hệ tốt đẹp và biết gắn bó cuộc sống của cá nhân mình với cuộc sống của con người.

– Đặc trưng giáo dục của văn học là từ con đường cảm xúc đến nhận thức, tự giáo dục (khác với pháp luật, đạo đức,…). Văn học cảm hoá con người bằng hình tượng, bằng cái thật, cái đúng, cái đẹp nên nó giáo dục một cách tự giấc, thấm sâu, lâu bền. Văn học không chỉ góp phần hoàn thiện bản thân con người mà còn hướng con người tới những hành động cá thể, thiết thực, vì một cuộc đời ngày càng tốt đẹp hơn.

3. Giá trị thẩm mĩ

a. Cơ sở:

– Con người luôn có nhu cầu cảm thụ, thưởng thức cái đẹp.

– Thế giới hiện thực đã cỏ sẵn cái đẹp nhưng không phải ai cũng có thể nhận biết và cảm thụ. Nhà văn, bằng năng lực của mình đã đưa cái đẹp vào tác phẩm một cách nghệ thuật, giúp người đọc vừa cảm nhận được cái đẹp cuộc đời vừa cảm nhận được cái đẹp của chính tác phẩm. 

– Giá trị thẩm mĩ là khả năng của văn học có thể đem đến cho con người những rung động trước cái đẹp (cái đẹp của cuộc sống và cái đẹp của chính tác phẩm):

b. Nội dung:

– Văn học đem đến cho con người những vẻ đẹp muôn hình, muôn vẻ của cuộc đời (thiên nhiên, đất nước, con người, cuộc đời, lịch sử,…).

– Văn học đi sâu miêu tả vẻ đẹp con người (ngoại hình, nội tâm, tư tưởng – tình cảm, những hành động, lời nói,…).

– Văn học có thể phát hiện ra vẻ đẹp của những sự vật rất nhỏ bé, bình thường và cả những, vẻ đẹp đồ sộ, kì vĩ.

– Hình thức đẹp của tác phẩm (kết cấu, ngôn ngữ,…) cũng chính là một nội dung quan trọng của giá trị thẩm mĩ.

II. TIẾP NHẬN VĂN HỌC

1. Tiếp nhận trong đời sống văn học

– Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc hoà mình vào tác phẩm, rung động với nó, đắm chìm trong thế giới nghệ thuật được dựng lên bằng ngôn từ, lắng tai nghe tiếng nói của tác giả, thưởng thức cái hay, cái đẹp, tài nghệ của người nghệ sĩ sáng tạo. Bằng trí tưởng tượng, kinh nghiệm sống, vốn văn hoá và bằng cả tâm hồn mình, người độc khám phá ý nghĩa của từng câu chữ, cảm nhận sức sống của từng hình ảnh, hình tượng, nhân vật,… làm cho tác phẩm từ một văn bản khô khan biến thành một thế giới sống động, đầy sức cuốn hút.

– Tiếp nhận văn học là hoạt động tích cực của cảm giác, tâm trí người đọc nhằm biến văn bản thành thế giới nghệ thuật trong tâm trí mình.

– Phân biệt tiếp nhận và đọc: tiếp nhận rộng hơn đọc vì tiếp nhận có thể bằng truyền miệng hoặc bằng kênh thính giác (nghe).

2. Tính chất tiếp nhận văn học

– Tiếp nhận văn học thực chất là một quá trình giao tiếp (tác giả và người tiếp nhận, người nói và ngưòi nghe, người bày tỏ và ngưòi chia sẻ, cảm thông). Vì vậy, gặp gỡ, đồng điệu hoàn toàn là điều khó. Điều này thể hiện ở hai tính chất cơ bản sau:

+ Tính chất cá thể hoá, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận. Các yếu tố thuộc về cá nhân có vái trò quan trọng: năng lực, thị hiếu, sở thích, lứa tuổi, trình độ học vấn, kinh nghiệm sống,… Tính khuynh hướng trong tư tưởng, tình cảm, trong thị hiếu thẩm mĩ làm cho sự tiếp nhận mang đậm nét cá nhân. Chính sự chủ động, tích cực của người tiếp nhận đã làm tăng thêm sức sống cho tác phẩm.

+ Tính đa dạng, không thống nhất: cảm thụ, đánh giá của công chúng về một tác phẩm rất khác nhau, thậm chí cùng một người ở nhiều thời điểm có nhiều khác nhau trong cảm thụ đánh giá. Nguyên nhân ở cả tác phẩm (nội dung phong phú, hình tượng phức tạp, ngôn ngữ đa nghĩa,…) và người tiếp nhận (tuổi tác, kinh nghiêm, học vấn, tâm trạng,…).

3. Các cấp độ tiếp nhận văn học

a. Có ba cấp độ tiếp nhận văn học:

– Cấp độ thứ nhất: cảm thụ chỉ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm. Đây là cách tiếp nhận đon giản nhung khá phổ biến.

– Cấp độ thứ hai: cảm thụ qua nội dung ừực tiếp để thấy được nội dung tư tưởng của tác phẩm.

– Cấp độ thứ ba: cảm thụ chú ý đến cả nội dung và hình thúc để thấy được giá trị tư tưỏng và giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

b. Để tiếp nhận văn học có hiệu quả thực sự, người tiếp nhận cần:

– Nâng cao trình độ.

– Tích luỹ kinh nghiệm.

– Trân trọng tác phấm, tìm cách hiếu tác phấm một cách khách quan, toàn vẹn.

– Tiếp nhận một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, hướng tới cái hay, cái đẹp, cái đúng.

– Không nên suy diễn tuỳ tiện.

B. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI

1. Xem lại mục I phần Kiến thức cơ bản.

2. Mối quan hệ giữa các giá trị văn học

– Ba giá trị có mối quan hệ mật thiết, không tách rời, cùng tác động đến người đọc (khái niệm chân – thiện – mĩ của cha ông).

– Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức. Giá trị thẩm mĩ khiến cho giá trị nhận thức và giá trị giáo dục được phát huy. Không có nhận thức đúng đắn thì văn học không thể giáo dục được con người vi nhận thức không chỉ để nhận thức mà nhận thức là để hành động.

Tuy nhiên, giá trị nhận thức là giá trị giáo dục chi có thể phát huy một cách tích cực nhất, có hiệu quả cao nhất khi gắn vói giá trị thẩm mĩ – giá trị tạo nên đặc trưng của văn học.

3. Xem lại mục II phần Kiến thức cơ bản.

4. Xem lại mục II phần Kiến thức cơ bản.

C. LUYỆN TẬP

1.– Đây chỉ là cách nói để nhấn mạnh giá trị giáo dục của văn chưong, không có ý xem nhẹ các ý khác.

– Cần đặt giá trị giáo dục trong mối quan hệ không thể tách rời với các giá trị khác.

2. Gợi ý: Trong mỗi tác phẩm văn học cần phân tích ba mặt giá trị nổi bật: giá trị nhận thức, giá trị giáo dục, giá trị thẩm mĩ.

Cần lưu ý 3 giá trị trên của văn học có mối liên hệ rất mật thiết tác động qua lại lẫn nhau.

3. Đây là cách nói khác về các cấp độ khác nhau trong tiếp nhận văn học: cảm, là cấp độ tiếp nhận cảm tính, hiểu là cấp độ tiếp nhận linh tính.

 

“Giá trị văn học và tiếp nhận văn học” bài số 4

Câu 1: Cơ sở xuất hiện và nội dung cụ thể từng giá trị nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ của văn học.

*  Giá trị nhận thức

–  Cơ sở của giá trị nhận thức:

+ Tác phẩm văn học là kết quả của quá trình nhà văn khám phá, lí giải hiện thực đời sống, rồi chuyển hoá những hiểu biết đó vào nội dung tác phẩm.

+ Mỗi người chỉ sống trong khoảng thời gian nhất định, ở những không gian nhất định với những quan hệ nhất định.

+ Giá trị nhận thức là khả năng của văn học có thể đáp ứng được yêu cầu của cuộc sống, muốn hiểu biết cuộc sống và chính bản thân, từ đó tác động vào cuộc sống một cách có hiệu quả.

–  Nội dung:

+ Quá trình nhận thức cuộc sống của văn học: nhận thức nhiều mặt của cuộc sống với những thời gian, không gian khác nhau

+ Quá trình tự nhận thức của văn học: người đọc hiểu được bản chất của con người nói chung, từ đó mà hiểu chính bản thân mình hơn.

* Giá trị giáo dục

–   Cơ sở của giá trị giáo dục:

+ Con người không chỉ có nhu cầu hiểu biết mà còn có nhu cầu hướng thiện, khao khát cuộc sống tốt lành, chan hoà tình yêu thương.

+ Nhà văn luôn bộc lộ tư tưởng – tình cảm, nhận xét, đánh giá của mình trong tác phẩm. Điều đó tác động lớn và có khả năng giáo dục người đọc.

+ Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức.

–  Nội dung:

+ Văn học đem đến cho con người những bài học quý giá về lẽ sống.

+ Văn học hình thành giúp con người biết yêu, ghét đúng đắn, làm cho tâm hồn con người trở nên lành mạnh, trong sáng, cao thượng hơn.

+ Đặc trưng giáo dục của văn học là con đường cảm xúc tới nhận thức, tự giáo dục.

* Giá trị thẩm mĩ

–  Cơ sở của giá trị thẩm mĩ:

+ Con người có nhu cầu hưởng thụ, thưởng thức cái đẹp.

+ Nhà văn bằng năng lực của mình đã đưa cái đẹp vào tác phẩm một cách nghệ thuật, giúp người đọc vừa cảm nhận được cái đẹp cuộc đời vừa cảm nhận được cái đẹp của chính tác phẩm.

+ Giá trị thẩm mĩ là khả năng văn học có thể đem đến cho con người những rung động trước cái đẹp.

–  Nội dung:

+ Văn học đem đến cho con người những vẻ đẹp muôn hình, muôn vẻ của cuộc đời.

+ Văn học đi sâu miêu tả vẻ đẹp con người.

+ Văn học có thể phát hiện ra vẻ đẹp của những vật rất nhỏ bé, bình thường và cả vẻ đẹp đồ sộ, kì vĩ.

+ Hình thức đẹp của tác phẩm cũng chính là một nội dung quan trọng của giá trị thẩm mĩ.

Câu 2:  Mối quan hệ giữa các giá trị của văn học

–  Ba giá trị có mối quan hệ mật thiết, không tách rời, cùng tác động đến người đọc.

–  Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức. Giá trị thẩm mĩ khiến cho giá trị nhận thức và giá trị giáo dục được phát huy.

Câu 3:

–  Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc chuyển hóa văn bản ngôn từ nghệ thuật thành tác phẩm văn học thông qua các giai đoạn như đọc văn bản (tri giác ngôn từ, tái tạo hình ảnh…), phát hiện, kiến tạo ý nghĩa của tác phẩm, thưởng thức các giá trị tư tưởng, nghệ thuật, ghi nhớ những điều hay, tâm đắc…

– Tính chất tiếp nhận văn học:

+ Thực chất đó là một quá trình giao tiếp.

+ Tính chất cá thể hóa, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận các yếu tố thuộc về cá nhân có vai trò quan trọng.

+ Tính đa dạng, không thống nhất của việc tiếp nhận văn học.

Câu 4. Các cấp độ tiếp nhận văn học

– Có ba cấp độ tiếp nhận văn học

+ Cấp độ thứ nhất: khi cảm thụ chỉ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm. Đây chính là cách tiếp nhất đơn giản nhưng khá phổ biến.

+ Cấp độ thứ hai: khi cảm thụ qua nội dung trực tiếp để thấy được nội dung, tư tưởng của tác phẩm.

+ Cấp độ thứ ba: khi cảm thụ chú ý đến cả nội dung và hình thức để thấy được cả giá trị tư tưởng và giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

– Để tiếp nhận văn học có hiệu quả thực sự, người tiếp nhận cần

+ Không ngừng nâng cao trình độ hiểu biết của mình.

+ Tích lũy kinh nghiệm tiếp nhận.

+ Biết trân trọng tác phẩm, tìm cách tìm hiểu tác phẩm một cách khách quan, trọn vẹn.

+ Tiếp nhận một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, hướng tới cái hay, cái đẹp, cái đúng.

+ Không nên suy diễn tùy tiện

LUYỆN TẬP

Câu 1. Có người cho giá trị cao quý nhất của văn chương là nuôi dưỡng đời sống tâm hồn của con người, hay nói như Thạch Lam là “làm cho lòng người được trong sạch và phong phú hơn”. Nói như vậy có đúng không? Vì sao?

–  Đó là cách nói để khẳng định và đề cao giá trị giáo dục của văn chương, không có ý xem nhẹ các giá trị khác.

–   Cần đặt gíá trị giáo dục trong mối quan hệ không thể tách rời với các giá trị khác bởi giữa các giá trị của văn học có mối liên hệ hỗ trợ mật thiết, có giá trị này mới có giá trị kia.

Câu 2. Phân tích một tác phẩm văn học cụ thể (tự chọn) để làm sáng tỏ các giá trị (hoặc các cấp độ) trong tiếp nhận văn học.

– HS có thể lựa chọn một tác phẩm mà mình yêu thích hoặc hiểu biết sâu sắc về nó để trình bày.

– Chẳng hạn, đọc tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, ta có thể cảm nhận được những giá trị lớn của văn học:

+ Giá trị nhận thức: Đọc tác phẩm, người đọc hiểu thêm về thú chơi chữ thanh cao, nho nhã của người xưa; tái hiện được không gian và thời gian lịch sử- xã hội của thời đại đó,…

+ Giá trị giáo dục: Trên cơ sở ngợi ca và trân trọng những nét nhân cách và khí phách cao đẹp của Huấn Cao, tác phẩm hướng người đọc đến những giá trị đạo đức, nhân cách tốt đẹp.

+ Giá trị thẩm mĩ: Nguyễn Tuân đem đến cho chúng ta một quan niệm thẩm mĩ thú vị, thấm đẫm tư tưởng nhân vản: cái đẹp có thể nảy sinh ở chốn ngục tù; ngọn lửa chính nghĩa có thể bùng cháy ở nơi sự bẩn thỉu, tối tăm ngự trị; thiên lương cao cả có thể xuất hiện trong môi trường của tội ác. Để tạo ra giá trị thẩm mĩ ấy, Nguyễn Tuân đã vận dụng nhiều thủ pháp nghệ thuật, ví dụ: thủ pháp tương phản đối lập, thủ pháp đòn bẩy…

Câu 3. Thế nào là cảm và hiểu trong tiếp nhận văn học?

Đây là cách nói khác về các cấp độ khác nhau trong tiếp nhận văn học:

–   Cảm là cấp độ tiếp nhận cảm tính về tác phẩm, là khi người đọc có những ấn tượng chung nào đó (vui, buồn, sâu sắc, mới mẻ…) nhưng chưa cắt nghĩa được nguồn gốc của những ấn tượng đó.

–   Hiểu là cấp độ tiếp nhận lí trí, là khi người đọc đã nhận thức được tác phẩm một cách tương đối trọn vẹn cả về nội dung và nghệ thuật, có cơ sở để lí giải những ấn tượng, cảm xúc mà tác phẩm gợi ra cũng như những giá trị sâu xa khác của tác phẩm.

 

“Giá trị văn học và tiếp nhận văn học” bài số 5

Câu 1 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

– Giá trị nhận thức

    + Cơ sở của giá trị nhận thức: Giá trị nhận thức là khả năng của văn học có thể đáp ứng được yêu cầu của cuộc sống, muốn hiểu biết cuộc sống và chính bản thân, từ đó tác động vào cuộc sống một cách có hiệu quả.

    + Nội dung:

* Quá trình nhận thức cuộc sống của văn học

* Quá trình tự nhận thức của văn học

– Giá trị giáo dục

    + Cơ sở của giá trị giáo dục: làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức.

    + Nội dung: đặc trưng giáo dục của văn học là con đường cảm xúc tới nhận thức, tự giáo dục.

– Giá trị thẩm mĩ

    + Cơ sở của giá trị thẩm mĩ: khả năng văn học có thể đem đến cho con người những rung động trước cái đẹp

    + Nội dung:

* Văn học đem đến cho con người những vẻ đẹp muôn hình, muôn vẻ của cuộc đời.

* Văn học có thể phát hiện ra vẻ đẹp của những vật rất nhỏ bé, bình thường và cả vẻ đẹp đồ sộ, kì vĩ

Câu 2 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

– Các giá trị văn học có mối quan hệ mật thiết, không tách rời, cùng nhau tác động đến người đọc (khái niệm chân, thiện, mĩ)

– Cụ thể:

    + Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục

    + Giá trị thẩm mĩ khiến cho giá trị nhận thức và giá trị giáo dục được phát huy

Câu 3 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

– Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc chuyển hóa văn bản ngôn từ nghệ thuật thành tác phẩm văn học thông qua các giai đoạn như đọc văn bản (tri giác ngôn từ, tái tạo hình ảnh…), phát hiện, kiến tạo ý nghĩa của tác phẩm, thưởng thức các giá trị tư tưởng, nghệ thuật, ghi nhớ những điều hay, tâm đắc

– Tính chất tiếp nhận văn học:

    + đó là một quá trình giao tiếp.

    + Tính chất cá thể hóa, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận các yếu tố thuộc về cá nhân có vai trò quan trọng.

    + Tính đa dạng, không thống nhất: cảm thụ, đánh giá của công chúng về một tác phẩm khác nhau, thậm chí cùng một người ở nhiều thời điểm khác nhau

Câu 4 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

– Các cấp độ tiếp nhận văn học

    + Cấp độ 1: người đọc, người nghe cảm nhận diễn biến của cốt truyện tức là xem tác phẩm kể chuyện gì, các tình tiết diễn biến ra sao

    + Cấp độ 2: qua cảm thụ nội dung trực tiếp, người đọc thấy được nội dung tư tưởng của tác phẩm

    + Cấp độ 3: thấy được cái hấp dẫn, sinh động của đời sống được tái hiện lại, biết thưởng thức được cái đẹp, cái hay của câu chữ, loại thể hình tượng… xem việc đọc tác phẩm như phương tiện để nghĩ để cảm để tự đốì thoại với mình và đối thoại với tác giả, suy tư về cuộc sống, từ đó tác động tích cực vào tiến trình đời sống

– Để tiếp nhận văn học thực sự có hiệu quả, người đọc cần tự nâng cao trình độ hiểu biết, tích lũy kinh nghiệm và tiếp nhận văn học một cách tích cực chủ động và sáng tạo hướng tới cái hay, cái đẹp, cái thiện,…

LUYỆN TẬP

Câu 1 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

– Nói như vậy là đúng vì:

    + Văn chương mở ra những khát vọng, gieo cho con người những tình cảm cao đẹp.

    + Văn chương phát hiện, miêu tả vẻ đẹp của cuộc sống một cách sinh động, giúp con người cảm nhận một cách tinh tế, sâu sắc vẻ đẹp.

* Đó là cách nói để khẳng định và đề cao giá trị giáo dục của văn chương nhưng không có ý xem nhẹ các giá trị khác

Câu 2 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

– Các giá trị văn học qua cảm nhận tác phẩm Vợ chồng A Phủ

    + giá trị nhận thức: tái hiện chân thực cuộc sống khốn khổ cùng sức sống mãnh liệt của con người nơi dẻo cao Tây Bắc

    + giá trị thẩm mĩ: khơi gợi niềm đồng cảm, thương cảm của người đọc đối với thân phận con người bị áp bức thống trị.

    + giá trị giáo dục: giáo dục lòng thương người, khát vọng sống

Câu 3 (trang 191 sgk Văn 12 Tập 1):

– Cảm: chính là cảm nhận, tình cảm mà người viết gửi gắm, người đọc tiếp nhận, nó xuất phát từ tình cảm của con người

– Hiểu: nắm được nội dung, tình cảm, hiểu được bản chất vấn đề, nắm được kiến thức

 

Nguồn: Tổng Hợp